DSC04218

K.IPTOi NI v\ 1*01.NK ¹ W V /, VN V dllODKOWOPOI-.HK IK 235

wsi j'' Ul**¹¹* zwałowa, na której lożą różne omidy wytopiskowe, wodno-lodowcowe i zastolskowe.

Dolne osady zastoiskowe rozpoczynają się pluskami drobnoziarnistymi poziomo warstwowanymi. Nad nimi spoczywają piaski pylasto oraz maiki i ily zastoiskowe o zabarwieniu ogólnie brązowym. Ich miąższość osiąga 20 m. Osady zastoiskowe są podścielone piaskami wodnolodowco-wvu>i. które miejscami przechodzą stopniowo w osady wyżej leżące. Piaski wodnolodowcowe tworzą górną część II fluwioglacjału wyróżnionego przez R. Gaiona (1934). Takie stopniowe przejście jest widoczne m. in. w Gniewie, Ryjewie i Grudziądzu (A. Makowska, 1973). Osady te powstawały zapewne na dalekim przedpolu nasuwającego się lądolodu. .Tego maksymalny zasięg ku południowi nie jest znany, ale jak wynika i bad m A. Makowskiej cały obszar doliny dolnej Wisły był tym lądo-lodem pokryty. Nie wiadomo dokładnie również, jak daleko na wschód i zachód sięgał lądolód. Według poglądów J. E. Mojskiego (1979b) tworzył on stosunkowo wąski lob sięgający doliną Wisły na południe i najprawdopodobniej nie obejmujący już środkowej części Pojezierza Kaszubskiego.

Widoczna w obrzeżających dolinę Wisły zboczach wysoczyzny po-lodowcowej glina zwałowa powstała podczas zaniku lądolodu jest bardzo pospolita i tworzy ważny poziom korelacyjny (poziom Bill według A. Makowskiej, drugi poziom glacjalny według E. Drozdowskiego). Dzięki badaniom A. Makowskiej, A. Olszewskiego, a zwłaszcza E. Drozdowskiego glina zwałowa jest bardzo dobrze rozpoznana. Jej miąższość wynosi zazwyczaj do 10 m, miejscami jest ona bardzo zredukowana albo całkowicie zniszczona. Między Sartowicami Górnymi i Swieciem — wzdłuż lewego brzegu Wisły,— osiąga ona miąższość do 13 m. W opracowaniach wspomnianych autorów zwraca się uwagę na jej podzielność litofacjalną. Według badań E. Drozdowskiego (1974a, b) dolna część poziomu jest osadem moreny dennej, a część górna — moreny ablacyjnej. Glina morenowa denna powstała w warunkach subglacjalnych i stanowi 80—90% całego materiału zwałowego. Bardzo wszechstronne i szczegółowe badania, w tym badania ilościowe tej gliny zwałowej, przeprowadził w kilku profilach A. Olszewski (1974). Do poziomu tego należy zapewne również dolna glina zwałowa widoczna w odsłonięciu w Kniba-wie, kilka kilometrów na południe od Tczewa, zbadana także przez A. Olszewskiego.

Bardziej ku północy, w krawędzi wysoczyzny polodowcowej pomiędzy Pruszczem Gdańskim i Rumią, glina zwałowa stadiału przedgru-dziądzkiego odsłania się w kilku zaledwie profilach. Jest ona cienka, przeważnie z warstwami piasku ze żwirem i ma egzaracyjną powierzchnię (J. E. Mo^:ski, 1979e). Skład petrograficzny i ułożenie głazików świadczą o transporcie lodowcowym z kierunku NNE. Podobne cechy ma środkowa z trzech glin zwałowych zlodowacenia DÓłnocnonołskiego w profilu wiertniczym w Dawidach (J. Rzechowski, 1980) na południowo-wschodnim obrzeżeniu Żuław Wiślanych.

Na glinie zwałowej, a zwłaszcza w miejscach, w których miąższość jej jest niewielka, leża osady ablacyine, osady wypełnień szczelin lodowych itp. W Basenie Grudziądzkim (E. Drozdowski, 1974a, bl są to warstwowane piaski i żwiry wodnolodowcowe, ablacyine osady żwirowo--piaszczyste z wkładkami gliny zwałowej oraz osady jezior głacjalnych.