DSC04232

i .K.INTOC ' l',N

249

)l<HKf I WYŻYNY 1 li K>1JKOWOPOI <ISK

Poniżej Puław profil osadów rzecznych atadlału głównego jest na pewnym odcinku nicanany. Dopioro między ujściem Pilicy I Górą Kal-profil taki, miąższości U lii m, opisała Z, Sarnacka (li. Gronkow-sUa. J. E. Mojski, Z. Sarnacka, 1970), Tworzą go pianki, zawierające w dolnej części żwir z przewugą ziarn skał krystalicznych. Ich ilość ku ■jorze maleje na korzyść żwirów skał piaskowcowych i kwarcytów.

Podobna budowa tarasu stadiału głównego jest znana z okolic Warszawy, gdzie taras ten nazwano otwockim. Miąższość odpowiednich osadów przekracza tani 10 m, już jednak w północnej części Kotliny Warszawskiej miąższość ich wzrasta miejscami do 22 m, a profil ulega zmianie. zaznacza się bowiem podział osadów rzecznych na trzy poziomy (J. Nowak, 1964, 1974). Poziom dolny leży na piaskach ze żwirami in-terglacjału eemskiego (?). Oba poziomy młodsze mają w spągu również domieszkę żwirów, ku górze natomiast osad staje się drobniejszy i pojawiają się wkładki mad.

Powierzchnia osadów każdego poziomu jest powierzchnią erozyjną. Największy obszar zajmują osady poziomu najmłodszego, wkraczając szeroko na iły zlodowacenia środkowopolskiego tworzące taras radzy-miński. Dokładniejsze datowanie poszczególnych poziomów akumulacyjnych jest przy ich obecnym stopniu rozpoznania niemożliwe. Wspomnieć jednak należy o obecności szczątków roślinnych zespołu tundrowego jaki występuje w utworach błotnych i glebowych rozwiniętych na powierzchni iłów zastoiskowych poziomu radzymińskiego i przykrytych przez ponad dwumetrowej miąższości warstwę piasków różnoziarnistych tarasu Wisły w Pustelniku, na północny wschód od Warszawy (Ludwik Sawicki, 1964). Florę tę należy najprawdopodobniej datować na okres stadiału (w ogólności) głównego, bezpośrednio poprzedzający akumulację piasków tarasowych.

Powierzchnia tarasu stadiału głównego w dolinie Wisły, na odcinku między Puławami i co najmniej Włocławkiem, jest rozcięta i obniżona o 2—4 m. Część obniżona jest przykryta madami i piaskami drobnoziarnistymi miąższości do 2 m, osadzonymi u schyłku zlodowacenia północnopolskiego. Jak się zdaje, ta erozyjno-akumulacyjna część tarasu jest dobrze rozwinięta również w dolinach dopływów Wisły, a zwłaszcza w dolinie dolnego Bugu i Wieprza.

Peryglacjalne osady eluwialne i deluwialne są bardzo pospolite głównie w obszarze nie objętym lodowcem stadiału głównego. Profil litolo-giczno-stratygraficzny jest uzależniony od południkowej zmienności warunków klimatycznych w jakich tworzyły się osady. W obszarze wyżyn i na północ od nich przeważają pokrywy deluwialne. W dolnej części są one zbudowane z osadów rytmicznie warstwowanych, z peryglacjalny-mi strukturami iniekcyjnymi typu pingo. Wyżej leżą osady kongelifluk-cyjne o różnym składzie litologicznym, ze strukturami zmarzlinowymi i z eologliptolitami. Górną część profilu tworzą ponownie osady rytmicznie warstwowane z syngenetycznymi strukturami zmarzlinowymi typu poligonów (J. Dylik, 1961, 1963b, 1964). Na wyżynach less zajmuje często środkową część profilu. Łączna miąższość pokryw wynosi od 5—8 m na Wyżynie Łódzkiej do około 20 m na Górnym Śląsku. Tego wieku są pospolite kliny zmarzlinowe rozcinające różne osady starsze.

Interfaza bolling — faza młodszego dryasu. Część stadiału głównego młodsza od fazy pomorskiej składa się z wielu drób-