DSC05438 (3)

56

Podobne połączenie elementów klasycznych z romantyczną w charakterze ustawioną narożnie wieżą wykazuje pałac w Retowae na Żmudzi, a zdccydo! wanie neorenesansowy jest już pałac Belweder w Pod u bis i nad Niemocni o swobodnej kompozycji, nawiązujący do typu włoskiej willi. Podobny typ architektury, ze smukłą wieżą w typie „toskańskim** prezentuje pałac w Ost-rowie koło Birż (1849-1862), przypisywany Tomaszowi Ty Rzeckiemu. Do willi toskańskiej nawiązuje także siedziba Szwykowskich w Prażanie ą Grodzieńszczyźnie, także z połowy stulecia, którą można związać z osobą F. M. Lanciego.

Z upływem lat wśród bogatego zicmiaństwa na Litwie, Wołyniu i Podolu coraz większą estymą poczęto darzyć gotyk, przywodzący na myśl czasy dawnej rycerskiej świetności i rozkwitu Rzeczypospolitej. Formy gotyckie zazwyczaj, w mniejszym lub większym stopniu, nawiązywały przy tym do wzorców angielskich. Stałym elementem neogotyckich rezydencji były nieregularnie, asymetrycznie sytuowane wieże z krenelażami. Pamiętać przy tym trzeba, że duża część siedzib o charakterze ncogotyckicm powstawała w wy-tuku przebudowy starych zamków. Jednym z najbardziej znanych przykładów na Litwie jest »»mgk w Raudaniu nad Niemnem. Po nieszczęśliwej przebudowie w latach dwudziestych po połowie stulecia rozpoczęto ponowną odbudowę, którą prowadził Wawrzyniec Aniechini (1787—1871) oraz Szteg-man. W wyniku zakończonych w roku 1877 prac powstało założenie na rzucie podkowy z kilkoma wieżami o różnej wysokości. Do najbardziej okazałych siedzib neogotyckich należał zamek w Kossowie-M creczo wszczyź-nie koło Słonimia z 1838 r., budowany przez F. Jaszczołda dla hr. Pusłows-kiego. Założenie o wydłużonej, symetrycznej bryle, urozmaicają liczne niewysokie wieże. Inna godna wymienienia neogotycka rezydencja na ziemiach litewskich to pałac w Woj tk uszkach (1857-1862), budowany przez archi tek-tów-amatorów: Stanisława Szczęsnego Kossakowskiego, właściciela dóbr, oraz Bonifacego Pawłowskiego. Wśród powstałych w tym duchu pałaców na Podolu warta jest wymienienia siedziba rodu Makowieckich w Michalówce o nieregularnej bryle z okrągłą basztą ustawioną z boku (po 1848).

Na prowincji rozwijało się także dość intensywnie budownictwo kościelne, w którym preferencje stylowe zbliżone byty do występujących w budownictwie rczydencjonalnym. Formy klasyczne pojawiały się jeszcze w połowie wieku. Przykładami mogą być niewielkie kościoły w Ejszyszkach (1847; arch. Teodor Narbutt) i Strun aj ci ach (1848; arch. Karol Hrehorowicz). Po połowic stulecia uwidaczniają się wpływy neorenesansu, co zaobserwować możemy w okazałym trzynawowym kościele w Birżacb (1853—1858), projektowanym przez T. Tyszeckiego. Jego fasada flankowana smukłymi wieżyczkami przypomina kompozycję kościołów H. Marconiego w Warszawie (św. Karola Boromeusza) i Tomaszowie Mazowieckim. Kościół w Sza wianach (1860) — autorstwa Ful gen tego Rymgąjłły, ucznia K. Podczaazyńskicgo - łączy ;

w interesujący sposób motywy renesansowe i średniowieczne. Od około 1850 r. rozpoczyna się okres popularności neogotyku. Budowane są z reguły obiekty niewielkie o zwartej bryle urozmaicanej smukłymi pinaklami i nie* wysoką wieżą na osi fasady. Do budowli o większej skali zaliczyć trzeba kościół pijarów w Duksztach (1850-1856), dzieło architektów Gustawa Scha-cfcta i Stanisława Toszeckiego, o elewacjach z kamienia, a także kościół w Muśnikach z około 1865. Kościół w Szatejkach (1861), przypisywany T, Tyszeckiemu, otrzymał wydatny transept zwieńczony sierczynowym szczytem oraz wysoką wieżę, przechodzącą górą w ośmiobok ujęty pinaklami i lukami odporowymi.