DSC06259 (3)

by odporności na stres’ to wszelkie rezerwy materialne, fizyczne, społeczą_e i psychologiczne, jakimi człowiek dysponuje, aby poradzić sobie ze stresoren, i krótkotrwałą reakcją na stres. ‘Dystres’, czyli efekt oddziaływania stresu n_a człowieka lub ‘efekty neutralne’ stanowią następstwo próby poradzenia sobie ze stresorem⁸⁷.

Na podstawie wielu badań nad pracą socjalną w różnych krajach, a także i w Polsce przyjmuje się, że trudności w jej wykonywaniu grożą pracownikom socjalnym popadnięciem w stan wypalenia zawodowego. Wprawdzie stan ten - rozpoznany w początkach lat 70. ubiegłego wieku jako zagrażający zawodom polegającym na pracy z ludźmi - w świetle wielu analiz naukowych jest rozmaicie wyjaśniany, a przez niektórych badaczy wręcz kwestionowany, to jednak większość badań prowadzi do wniosków o sprawczym wpływie przedłużającego się stresu w pracy na rozwój wypalenia zawodowego pracowników.

Na podstawie przeglądu dorobku ponad 20 lat badań nad wypaleniem zawodowym, W. Schaufeli i D. Enzmann zaproponowali jego roboczą definicję, według której: Wypalenie jest uporczywie utrzymującym się, negatywnym, związanym z pracą zawodową stanem umysłu “normalnych’jednostek, który charakteryzuje się wyczerpaniem z towarzyszącym mu dystresem, poczuciem ograniczonej efektywności, obniżonej motywacji i rozwojem dysfunkcjonalnych postaw i zachowań w pracy. Ten stan psychologiczny rozwija się stopniowo, ale może pozostawać nieodczuwalnym dla jednostki mu podlegającej. Wypalenie powstaje w wyniku niedopasowania intencji do rzeczywistości

n C.L. Sheridan, SA. Radmacher, Psychologia zdrowia. Wyzwanie dla biomedycznego modelu zdrowia, Instytut Psychologii Zdrowia PTP, Warszawa 1998, s. 206-215.

._tanoU)isku pracy. Często wypalenie jest samopodtrzymujące się z powodu

0    ⁵ jgjcwatnych strategii występujących przy tym syndromie^m. Z badań wyni-ⁿie zarówno stres, jak i wypalenie zawodowe, mogą mieć u swojego podłoża ^nniki indywidualne, do których należą niska odporność na stres i ograni-^C ne zdolności radzenia sobie z nim, czynniki środowiskowe, w tym stosunki . terpersonalne, warunki organizacyjne oraz sytuacje trudne w miejscu pracy.

¹    Tak rozumiane zjawiska stresu i wypalenia zakłócają nie tylko samopoczu-•_e dotkniętych nimi pracowników, ale mają negatywny wpływ na ich efektywność w wykonywaniu obowiązków zawodowych, a w konsekwencji na funkcjonowanie organizacji, w których pracują. Prewencja i ograniczanie stresu oraz palenia zawodowego należą zatem do podstawowych problemów zarówno w zarządzaniu placówkami pomocy społecznej, jak i w edukacji pracowników socjalnych. W obu tych aspektach superwizja powinna wspomagać zarówno pracowników jak i administratorów. Hawkins i Shohet podkreślają jako jedno z ważniejszych zadań superwizorów dostarczanie wsparcia pracownikom dotkniętym stresem czy wypaleniem. Ponieważ pracownicy wydatkują swoje zasoby emocjonalne, nie uzyskując dostatecznej pomocy w odtwarzaniu tych zasobów, superwizja powinna im w tym pomagać^{1 2}. Trzeba też dodać, że zadaniem superwizorów jest pomoc administratorom w rozpoznawaniu czynników środowiskowych nasilających stres i wypalenie pracowników. W obu tych zadaniach superwizorom może być pomocna poniższa ‘mapa’ czynników stresu S. Finemana³:

CECHY POZA PRACĄ - Dom

Relacje interpersonalne

f CECHY PRACY				(REAKCJE NA STRESUJ
- Role i relacje zawodowe		r		- Lęk
-Klienci		PRACOWNIK SOCJALNY		- Choroba
- Nieuchwytność sukcesu		| Wyobrażenia swego ,Ja"		- Wypalenie
- Wpływy organizacyjne		- Osobowość
- Inne placówki		- Umiejętności radzenia sobie
- Opinia publiczna		i___)
^ - Szkolenie j	* i				J

WSPARCIE i W organizacji - Poza organizacją

63

1

W. Schaufeli, D. Enzmann, The Bumout Companion to Study and Practice: A Critical Analysis, Taylor and Francis, London 1998, s. 36.

2

i§ p. Hawkins, R. Shohet, Superoision in the Helping Professions..., op cit.

3

Ę Za P. Hawkins i R. Shohet, op.cit., s.19.