DSC06430 (3)

dować do miana hipotezy naukowej. J. Kmita (1973, s. 129) tak to ujmuje:

„Aby zaproponowane do przyjęcia hipotezy mogły być sprawdzone, muszą być sprawdzalne* (podkreśl. — J. B.), tzn. muszą być powiązane (...) związkami wynikania ze zdaniami obserwSĆyjnymi; zdania te może obserwacja bezpośrednio potwierdzić i wtedy sprawdzane hipotezy są również potwierdzone, bądź też zdania te mogą okazać się — w świetle obserwacji — fałszywe i wtedy sprawdzane hipotezy na ogół odrzucimy^ Sprawdzalność zatem zdań proponowanych na twierdzenia danej dyscypliny empirycznej a więc sprawdzalność hipotez nakłada określone warunki na sposób ich formułowania: na dobór terminów, za pomocą których hipotezy te, a więc ostatecznie wszelkie twierdzenia syntetyczne, są budowane”.

Kmita chce, aby terminy teoretyczne (predykaty teoretyczne) występujące w hipotezach posiadały moc predyktywną. Była tym mowa w rozdz. 3.

Jeżeli hipoteza jest „zdolna’’ wyjaśnić tylko te fakty, do wyjaśnienia których została sformułowana i nie jest zdolna do przewidywania nowych faktów (prognoz zjawisk innego typu), to może ona zasługiwać jedynie na miano hipotezy ad hoc³, inaczej: doraźnej. Takie hipotezy, które — jak pisze J. Such (1975b, s. 105) — postulują „coś” i znajdują swoje potwierdzenie wyłącznie w faktach, do wyjaśnienia których zostały powołane noszą nazwę hipotez „metodologicznie wadliwych”. Bywa i tak, że to „coś” posiada tylko te cechy, które służą wyjaśnieniu faktów, ze względu na które dokonuje się wspomnianego postulowania. Wówczas możemy mówić o metodologicznym błędnym kole (ibidem). Jak unikać formułowania takich hipotez ad hoc? Najlepszym sposobem jest wyprowadzanie jak największej liczby różnorodnych konsekwencji empirycznych, które dadzą się skonfrontować z doświadczeniem. Jeżeli chodzi o zidentyfikowanie hipotezy ad hoc, to pomocne w tym względzie okazać się może jej określenie zaproponowane przez J. Sucha (ibidem, s. 107):

„(...) samodzielną hipotezę ad hoc można określić jako hipotezę, która dla swej obrony w obliczu

faktów doświadczalnych nowych typów wymaga wprowadzania wciąż nowych, komplikujących ją.