CCF20081215010

365    Czynność myślenia

pegazy i chimery, czy też formułowanie hipotezy naukowej na podstawie obserwacji empirycznych.

Zdaniem Rubinsztejna, operacje analizy i syntezy są ściśle powiązane w czynności myślenia. „Analiza i synteza — pisze on — to dwie strony lub dwa aspekty jednolitego procesu myślowego. Są one wzajemnie powiązane i uwarunkowane. Analizę realizuje się przeważnie za pomocą syntezy....; analiza jakiejkolwiek całości zawsze uwarunkowana jest tym, jakie cechy decydują o połączeniu tej całości. Prawidłowa analiza jakiejkolwiek całości jest zawsze analizą nie tylko części, elementów, lecz również związków lub stosunków między nimi. Toteż prowadzi ona nie do rozbicia całości, lecz do jej przekształcenia. A to przekształcenie całości, to nowe powiązanie składników całości wyodrębnionych przez analizę, jest właśnie syntezą. Podobnie jak analiza realizuje, się za pośrednictwem syntezy, synteza dokonuje się za pomocą analizy, która obejmuje wzajemnie powiązane części, elementy i cechy (Rubinsztejn, 1962, s. 37-38).

W celu uzasadnienia tych ogólnych tez, Rubinsztejn przytacza zadanie geometryczne przedstawione na rysunku 115.

Rys.115. Zadanie geometryczne Rubinsztejna (1962), w którym dwusieczne kątów przecinają się w punkcie O, przez który przeprowadzono prostą równoległą do AC. Należy dowieść, że odcinek DE równa się sumie odcinków AD i EC. (Według: S. L. Rubinsztejn, 1962).

W zadaniu tym dwusieczne kątów BAC i ACB przecinają się w punkcie O, przez który przeprowadzono równoległą do podstawy AC. Należy udowodnić, że odcinek DE równa się sumie odcinków AD i EC. Aby osiągnąć ten cel, osoba badana musi wykazać, że trójkąty ADO i OEC są równoramienne, czyli że AD = DO oraz OE = EC,*wtedy odcinek DE = AD+EC.

Rozwiązanie tego zadania polega na wykonywaniu sekwencji operacji analizy i syntezy. Początkowo osoba badana analizuje duży trójkąt ABC i wyodrębnia w nim dwusieczne AO i CO, następnie dwusieczne te włącza do trójkątów ADO i OEC jako ich podstawy (operacja syntezy.) Chcąc udowodnić, że wymienione trójkąty są równoramienne, wydziela podstawy trójkątów, czyli odcinki AO i OC (operacja analizy) i traktuje je jako sieczne, które przecinają linie równoległe AC i DE (operacja syntezy). Analiza kątów’ utworzonych przez te sieczne pozwala łatwo udowodnić, że trójkąty ADO i OEC są równoramienne, a więc, że odcinek DE = AD+EC. Jak z tego wynika przeplatające się operacje analizy i syntezy umożliwiają rozwiązanie zadania geometrycznego.

Psychologowie radzieccy twierdzą, że wszystkie inne operacje umysłow^re są pochod-