CCF20081215021

377

Czynność myślenia

Wynik czynności myślenia

Podsumowując dotychczasowe rozważania, możemy stwierdzić, że w heurystycznej strukturze łańcucha operacji występują operacje kluczowe, różnego rodzaju pętle i rozgałęzienia. Łańcuch ten ma również inne cechy charakterystyczne, o których będziemy mówili w następnych punktach.

Myślenie, podobnie jak każda inna czynność, zmierza do osiągnięcia określonego wyniku końcowego. Jeśli blok operacyjny wytwarza planowany wynik, to znaczy, że czynność kończy się powodzeniem; w przeciwnym wypadku, gdy wynik nie zostaje osiągnięty, człowiek doznaje niepowodzenia.

Wyniki czynności myślenia są różnorodne, takie jak ukształtowanie pojęcia, opracowanie trasy wycieczki zagranicznej, wykrycie nowego leku przeciw grypie, sformułowanie teorii naukowej itp. W zależności od wartości wyniku, psychologowie dokonują podziału czynności myślenia na kilka rodzajów.

Myślenie produktywne i reproduktywne, czyli myślenie typu R i S

Psycholog niemiecki O. Selz wyróżnił w latach dwudziestych naszego wieku myślenie produktywne i reproduktywne. Chociaż nazwy te nie są najlepsze, ponieważ termin „reproduktywny” sugeruje, że myślenie może polegać na mechanicznym odtwarzaniu > przyswojonej wiedzy, to jednak przyjęły się one dość powszechnie.

Myślenie produktywne polega na tworzeniu informacji zupełnie nowych dla podmiotu. Wynik tego myślenia wzbogaca wiedzę człowieka o nieznane dotychczas treści. Wykrycie przez ucznia wzoru na dodawanie kolejnych liczb, sformułowanie hipotezy naukowej czy napisanie oryginalnego opowiadania, to nieliczne przykłady myślenia produktywnego. Myślenie to Berlyne (1969) nazywa myśleniem typu R, ponieważ polega^ono na wytwarzaniu reakcji nie znanych uprzednio podmiotowi.

Myślenie reproduktywne, wbrew nazwie, nie polega na zwykłej reprodukcji informacji, lecz na zastosowaniu uprzednio zdobytej wiedzy w nowych zadaniach, na wykorzystaniu poznanych metod rozwiązywalna zadań i problemów w nowych warunkach. Przykładami tego rodzaju myślenia może być zastosowanie wzoru Archimedesa do rozwiązywania złożonych zadań, przygotowanie konspektu lekcji, przetłumaczenie tekstu z obcego języka itp. Ponieważ myślenie reproduktywne polega na wykonywaniu znanych reakcji w nieznanych sytuacjach bodźcowych, Berlyne nazywa je myśleniem S. Warto podkreślić, że myślenie reproduktywne, czyli myślenie typu S, rozszerza wiedzę człowieka o możliwości zastosowania uprzednio zdobytych informacji.