CCF20081215017

373    Czynność myślenia

•	0	0	0	•
	•	0	•	•
•	0	0	0	0	Rys. 117. Wzory geometryczne Johnsona (1964). Służą one do badania procesu klasyfikacji. Eksperymentator dzieli je na dwie
<0	0	0	0	0	klasy według określonej zasady. Zadanie osoby badanej polega na wykryciu zasady klasyfikacji.
	•	•	0	0
^6#	•	•	•	•

trwała, lecz również samo środowisko zewnętrzne, które może zawierać dane o tym, jakie informacje należy przetwarzać i za pomocą jakich operacji.

Jak wynika z wielu badań, możliwości bloku operacyjnego są dość ograniczone. Nie może znajdować się w nim jednocześnie więcej niż 5-9 elementów, takich jak heurystyki, operacje i pojęcia. Dlatego też blok ten pobiera z pamięci trwałej jedynie kilka operacji i pojęć. Po przetworzeniu ich zwraca zbędne heurystyki, operacje i pojęcia do pamięci trwałej. Następnie aktualizuje inne dane z tego bloku. Dzięki sukcesywnemu pobieraniu i zwracaniu danych do pamięci trwałej, człowiek może przetworzyć olbrzymią ilość informacji; z tego powodu łańcuch operacji bywa bardzo długi.

Dla ilustracji tego modelu czynności myślenia omówimy badania przeprowadzone' przez Johnsona (1964). W badaniach tych osoby badane wykrywały zasady klasyfikacji 100 wzorów geometrycznych. Każdy wzór składał się z 5 kółek; kółka te były bądź białe, bądź czarne. Kilka wzorów geometrycznych Johnsona przedstawia rys. 117.

Wzory te eksperymentator podzielił na dwie klasy, które nazwał klasą A i klasą B. Zasady klasyfikacji mogły być bądź proste, bądź bardzo złożone.

Zasady proste: do klasy A (lub B) należą wzory mające „pierwszy element czarny” (a więc wzory 1, 3, 6 itd.). Klasa A (B) to „trzy elementy białe” (wzory 1, 5) itd.

Zasady złożone: w tym wypadku elementy wzorów były połączone koniunkcyjnie lub alternatywnie; na przykład — do klasy A(B) należą wzory mające „pierwszy element biały i dwa ostatnie — czarne” (wzór 2); klasę A(B) tworzą wzory, które mają „pierwszy element czarny lub wszystkie elementy białe (wzory 1, 3, 4, 6).

Aby wykryć zasadę klasyfikacji, osoby badane otrzymywały sukcesywnie informacje o kolejnych wzorach. Chodziło o rozwiązanie zadania po otrzymaniu możliwie najmniejszej ilości danych.

Po zapoznaniu się z zadaniem osoby badane wprowadzały cel „Wykryć zasadę klasyfikacji” do bloku operacyjnego. Następnie aktualizowały, czyli pobierały z pamięci trwałej, różne reguły heurystyczne. Dość często stosowano następującą heurystykę: