CCF20090831167

310 Rozum obserwujący

Toteż nasuwa się najpierw myśl o prawie jako wzajemnym stosunku ogólnych, czynności, czyli właściwości organicznych ¹. Ozy takie prawo jest możliwe, to można rozstrzygnąć tylko przez rozpatrzenie natury samej właściwości. I oto z jednej strony właściwość organiczna, jako ogólna płynność, nie jest, tak jak rzecz, czymś ograniczonym i utrzymującym się w ramach odróżnionego istnienia, które miałoby tworzyć jego postać; wrażliwość np. wychodzi poza system nerwowy i przenika wszystkie inne systemy organizmu. Z drugiej zaś strony wrażliwość jest momentem ogólnym, który w istocie swej nie daje się ani wyodrębnić, ani oddzielić od zdolności reagowania, czyli pobudliwości, ani od zdolności reprodukcyjnej; jako refleksyjnie skierowana ku sobie wrażliwość zawiera w sobie również zdolność do reagowania. Być tylko refleksyjnie skierowanym ku sobie oznacza pasywność, czyli byt martwy, a nie wrażliwość; podobnie jak czynność (która jest tym samym co reakcja) nie jest pobudliwością, jeżeli brak jej refleksyjnego skierowania się ku sobie. Refleksyjne skierowanie się ku sobie w akcji albo w reakcji oraz akcja albo reakcja w refleksyjnym skierowaniu się ku sobie, jest właśnie tym, czego jedność stanowi to, co organiczne —- jedność, która równoznaczna jest zarazem z organiczną zdolnością reprodukcyjną. Wy-

nika z tego '—jeśli mamy najpierw zająć-się- stosunkiem wrażliwości do pobudliwości — że w każdej postaci rzeczywistości zawarte musi być to samo ąuantum. ² wrażliwości, co pobudliwości, i że zjawisko organiczne może być ujęte i określone lub — jeśli kto woli -r--wytłumaczone tak samo w oparciu o wrażliwość, jak o pobudliwość. To, co ktoś uważa za dużą wrażliwość, może kto inny uważać za dużą pobudliwość, i to pobudliwość tego .samego stopnia. Jeśli obie nazywamy faktorami i jeśli nie ma to być tylko puste słowo, to powiadamy przez to, że są one momentami pojęcia, czyli że przedmiot realny, którego istotę pojęcie to stanowi, posiada jedną i drugą w tym samym stopniu; jeśli zaś przedmiot ten z jednego punktu widzenia zostaje określony jako bardzo wrażliwy, to z drugiego punktu widzenia należy stwierdzić, że jest on w tym samym, stopniu pobudliwy.

Jeśli odróżnia się wrażliwość i pobudliwość -- jak to jest konieczne — to są one odróżnione zgodnie ze swym pojęciem i ich przeciwieństwo jesi-pakoJdowe. Jeśli jednak oprócz tej prawdziwej różnicy zakłada się 203 je jako różne w elemencie bytu i dla wyobrażenia, tzn. zakłada się je takimi, żeby mogły być dwiema stronami prawa, to wtedy występują one jako różność ilościowa, Ich jakościowe przeciwieństwo przechodzi

Myśl tę sformułował K. Fr. Kielmeyer w (793 r. w odczycie pt. „Ueber das Yeriialtniss der organischen KrSfte untereinander in der Reihe der yerschiedenen Organtsationen, die Gesetze und Folgen dieser Verhaitnisse“. Wychodził on z założenia, że podstawowym prawem świata organicznego jest pewien stosunek ilościowy między wrażliwością a pobudliwością oraz między wrażliwością a zdolnością reprodukcyjną. Tę samą myśl rozwijał również Schelling w swej filozofii przyrody i hołdował jej również sam Hegel. Teraz przeprowadza jej krytykę.

W oryginale „Grósse¹⁴. Hęgcl odróżnia ilość (Quantiiat) ód wielkości (Grósse), przy czym wielkość definiuje jako ilość określoną. Ale ilością określoną jest także ąuantum — ilość z pewną granicą, ilość ograniczona (Logik, t. I. str. 177 i mi., Enzyhl. § 99, 101). Ten związek wielkości 7. ilością z jednej strony i z ąuantum z drugiej sprawia, że „Grósse⁴: nie zawsze daje się przetłumaczyć jato wielkość. W danym wypadku chodzi wyraźnie o ąuantum wrażliwości, W innych o samą tylko ilość w ogóle.

Hegel — Fenomenologia ducha