CCF20091002004 tif

jącego następnie tych, którzy zawarli umowę, albo (b) wytwór wspomnianej czynności, to jest sam tekst takiej umowy.

Przykładami tak rozumianej konwencji będą międzynarodowa umowa w sprawie ochrony prawa autorskiego albo umowa dotycząca ruchu turystycznego między dwoma krajami. A zatem przymiotnik „konwencjonalny” w tym znaczeniu to tyle, co „oparty na umowie”, „zgodny z umową”, „wynikający z umowy” i w tym sensie „umowny”, np. „umowna kara”, czyli „kara konwencjonalna”. Jeśli natomiast „umowny” znacz^ „dotyczący umowy”, chodzi zaś o umowę zwaną konwencją, a nie każda umowa ma taki charakter, Wówczas zamiast słowa „konwencjonalny” bardziej nadaje się „kon-wencyjny”, rzadko zresztą używane.

2. Po drugie, za konwencję uchodzi niekiedy: albo (a) kanon literacki czy artystyczny, pewna reguła postępowania, definicja, postulat; układ aksjomatów bądź wyznacznik, słowem wytwór decyzji jako czynności decydowania doprowadzonej do końca — mianowicie decyzji w sprawie wyboru wyznacznika bądź wyznaczników tworzących pewien system kulturowy, przy czym za tego rodzaju system uważa się uporządkowany zbiór relacji zachodzących* między wytworami kulturowymi potraktowanymi jako znaki;

albo (b) sama wspomniana czynność decydowania w sprawie wyboru tych wyznaczników. Przykładem tak rozumianej konwencji jest choćby to, że w bibliografii tytuły. książek drukuje się kursywą, a tytuły czasopism w cudzysłowach, czy to, że w oktawie występują jedenastozgłoskowce o rymach abababcc, albo to, że jako punkt zerowy w jednej skali termometrycznej przyjęto temperaturę zamarzania wody, a w innej temperaturę o 273 stopnie niższą. W związku z tym słowo „konwencjo-

%

nalny” znaczy tutaj tyle, co „zgodny z regułą”, „stosujący się do kanonu”, „wyznaczony przez definicję projektującą lub regulującą”, „uregulowany przepisem”.

3. Po trzecie wreszcie, za konwencję uchodzi: albo (a) zwyczaj, obyczaj, konwenans, przyjęta praktyka, stereotypowy sposób bycia, usus, polegające na zachowaniu nieinstynktownym, połączonym z przekazywaniem pewnej treści, wyznaczonej albo przez umowę, a więc kom-wencję w sensie (1), albo przez dyrektywę, to jest konwencję w sensie (2), przy czym często zachowujący ten usus nie uświadamiają sobie owej wyznaczającej gó konwencji (1) lub (2);

albo (b). wytwór takiego zachowania się czy jego przejaw.

Przykładami tak rozumianej konwencji są formy towarzyskie, tzw. maniery czy dobre maniery, obrzędy, tradycyjne stroje. W związku z tym słowo „konwencjonalny” znaczy tutaj tyle, co „zgodny z przyjętym zwyczajem”, „tradycyjny”, „stereotypowy”.

Wymienione trzy obszary, związane z wyróżnionymi tu znaczeniami słowa „konwencja” i pochodnych, częściowo na siebie zachodzą. Nierzadko przyjęcie konwencji (1), to jest u-zgodnionego stanowiska, prowadzało do podjęcia odpowiedniej decyzji i sformułowania reguły postępowania, a zatem konwencji (2), stosowanie się zaś dó tej reguły pociąga za sobą powstanie pewnego ususu, praktyki czy stereotypu, czyli konwencji (3), A że z kolei ta ostatnia wyznacza zachowania się i działania podejmowane często bez uświadomienia sobie, co nimi rządzi, a więc w sposób niejako mechaniczny, pozbawiony wkładu twórczego działających oraz oryginalności i cech indywidualnych, przeto owe zachowania się i działania stają się konwencjonalne także i w tym sensie,

lii