CCF20090523049 tif

KARL R. POPPER

elementów, które są sprawdzalne. Nie wiem, czy moja teoria jest prawdziwa, ale wiem, że jest sprawdzalna.

Uczestnik dyskusji 5: Co odróżnia pańską teorię od tego, co głosił Lamarck?

Popper. Pisałem już gdzieś na ten temat — w pewnym wykładzie, bodaj w wykładzie Spenćerowskim, który wygłosiłem kilka lat temu w Oksfordzie. Powiedziałem wówczas, że problem polega na tym, że niemal w każdej sekwencji teorii nowa teoria musi symulować dawną teorię. Skoro nowa teoria symuluje dawną to w pewnym sensie teoria Darwinowska symuluje wyniki uzyskane przez Lamarcka. Już w teorii Darwina — mówiąc najogólniej — otrzymujemy w ten sposób Lamarcka wyjaśnionego przez Darwina. Niemniej, zachodzą tu bardzo poważne różnice, ponieważ według mojej teorii i teorii Darwina lamarkizm o tyle jest w błędzie, o ile cechy behawioralne nie są dziedziczne. Stymulują one jedynie powstawanie pewnego wzorca selekcji: nie dziedziczenie jako takie, tylko wzorzec selekcji. Oznacza to, że następstwem zachowaniajest tworzenie nowej niszy ekologicznej. Nowe zachowanie tworzy nową niszę ekologiczną a następnie presja selekcji oddziałuje w taki sposób, że owa nisza zostaje wypełniona. To również jest tylko symulacja Lamarcka, symulacja teorii Lamarcka. Jest to w istocie kwestia o decydującym znaczeniu w całej tej materii. Symulowanie teorii Lamarcka jest konieczne, idzie jednak o to, jak się to robi.

Jednąz tez mojej teorii można by po prostu sformułować w następujący sposób—oczywiście jest to tylko uproszczone i bardzo ogólnikowe ujęcie — mówiąc najogólniej, jako pierwsze pojawiają się nowe cele, w drugiej kolejności pojawiają się nowe umiejętności, a nowe tradycje —jako trzecie: powstaje wówczas pewna nisza biologiczna, która zostaje wypełniona pod wpływem presji selekcji. A to jest bardzo niebezpieczne.

Uczestnik dyskusji 5: Kiedy mówi pan o nowych celach — nowych wzorcach zachowań — skąd one się biorą? Z jakich motywów?

Popper. Ze schematu : P_l    PT —> EB —»P_T

Uczestnik dyskusji 6: Chodzi mi o to, czy są one świadome — na przykład nowy cel dzięcioła?

Popper: Świadome? O świadomości będę mówił w trakcie jednego z następnych wykładów. Ale mówiąc najogólniej: sądzę, że istnieje bardzo, bardzo wiele poziomów świadomości i że możemy je zaobserwować w nas samych. Marzenie senne jest świadome w innym sensie niż nasza świadomość w stanie czuwania, ale niewątpliwie jest świadome. Jest jednak świadome całkiem inaczej. Na przykład we śnie nasza pamięć raczej nie jest uporządkowana: nie rozporządzamy ani pamięcią snu, ani pamię-ciąrealną, anijakąkolwiek pamięcią—mimo iż marzenie senne ma swoje źródło w pamięci. Nie śni się nam jednak, że coś pamiętamy — a raczej śnią nam się takie rzeczy, ale bardzo rzadko. Niezmiernie rzadko. We śnie pozostajemy w innej relacji do czasu i przestrzeni niż w stanie czuwania — w zupełnie innej relacji do czasu i przestrzeni — a właśnie ta relacja, na co będę miał jeszcze okazję zwrócić uwagę, kiedy przystąpimy do rozważania świadomości, relacja, w jakiej pozostajemy do czasu, odgrywa niezmiernie ważnąrolę w wyższych formach świadomości. Prawdopodobnie nie jest ona w ogóle obecna w niższych formach świadomości. Tak więc, istnieje niemal nieograniczona liczba poziomów świadomości. I bardzo trudno ustalić, czy niższe zwierzęta sąświadome czy nie. Jennings, który napisał głośnąksiążkę o zachowaniu zwierząt niższych, podaje bardzo wiele obrazowych ilustracji, na przykład pogoni jednej ameby za inną, w których niemal nie sposób zaprzeczyć temu, że ameba jest w jakimś sensie świadoma — choć z pewnością nie jest świadoma dokładnie tak jak my. To bardzo trudne zagadnienie. Nie wiemy nic o świadomości zwierząt. Jedynym sposobem podejścia do tego zagadnienia jest odwołanie się do naszych subiektywnych odczuć. Nie twierdzę, że jest to~pócTejścieTeżużyteczne. Nie chcę tedy udzielać odpowiedzi na to pytanie. Chcę natomiast powiedzieć, że można w istocie powiedzieć znacznie więcej o tym schemacie. I chcę powiedzieć, że ów schemat pod wieloma względami istotnie wyjaśnia państwu wyłanianie się nowości. Wskażę jeden przykład: powstanie jakiejkolwiek nowej PT całkowicie zmienia sytuację. Niezależnie od tego sama sytuacja podlega zmianom, ponieważ istnieją inne zwierzęta, z którymi wchodzimy w interakcje. Środowisko nieustannie się zmienia —już choćby tylko z powodu zmian cyklu występowania plam słonecznych. Z tego mogą brać swój początek wszystkie

99