CCF20090523006 tif

KARL R. POPPER

przystąpię do formułowania moich argumentów. Tym sposobem będziecie państwo z góry wiedzieli, do czego zmierzam, i będziecie mogli przez cały czas krytycznie śledzić tok mojej argumentacji.

Oznacza to, iż mój cykl wykładów będzie miał swoistą spiralną strukturę:

		A
		C «-
\	1	E *-	V
\		\
\		F
			s*
		D ^
			s
		s
		B

Zmierzając od A do B, przedstawiam ogólny zarys rozważanego problemu. Następnie zawężam go w kolejnych krokach aż do uzyskania wstępnego sformułowania F.

Na początek objaśnię państwu dwa podstawowe zbiory zagadnień, które zamierzam rozważyć. Oto one:

(A)    zagadnienie dwóch rodzajów wiedzy i ich wzajemnej relacji:

1.    wiedzy w sensie obiektywnym,

2.    wiedzy w sensie subiektywnym; oraz

(B)    zagadnienie ciała i umysłu albo, jak bywa ono również nazywane, zagadnienie umysłu i ciała.

Pierwsze z tych zagadnień objaśnię za pomocą kilku przykładów:

1. Możemy powiedzieć: „ Wiadomo, że woda składa się z wodoru i tlenu” albo: „Wiadomo, że możemy wyjaśniać strukturę atomów i jąder atomowych w terminach tak zwanych cząstek elementarnych, nie wiadomo jednak, czy z kolei same cząstki elementarne mająjakąś strukturę: kwestia ta w dalszym ciągu pozostaje otwarta”.

Powyższe przykłady wyjaśniają co rozumiem przez „wiedzę w sensie obiektywnym”.

2. Następne przykłady pozwolą nam wyjaśnić wiedzę w sensie subiektywnym:

„Wiedział, że przekracza dopuszczalną prędkość”.

„ Wiedział, że woda składa się z wodoru i tlenu”.

Przykłady, które zostaną przedstawione poniżej, również mogą być traktowane jako przypadki wiedzy subiektywnej, jakkolwiek są one nieco inne od poprzednich:

Sądził, że cząstki elementarne mająjakąś strukturę wewnętrzną”.

„Obserwował księżyc w pełni”.

„Obserwował żółty krążek”.

„Zobaczył żółty błysk”.

„Uraził się w goleń”.

„Poczuł chłód”.

Mam nadzieję, że wyłożyłem rozróżnienie między dwoma rodzajami wiedzy—wiedzą obiekty wną i wiedzą subiektywną— dostatecznie jasno. Można tu poczynić interesujące spostrzeżenie, że większość filozofów, choć nie wszyscy, rozpatrywała jedynie wiedzę w sensie subiektywnym, czyli (w skrócie) wiedzę subiektywną. Istnieje pokaźna liczba książek filozoficznych poświęconych teorii poznania, teorii nazywanej również „epistemologią”, w których w ogóle nie wspomina się o tym, że istnieje coś takiego jak wiedza obiektywna. I jeśli w książkach tych wiedza obiektywna bywa kiedykolwiek rozważana, przyjmuje się najczęściej założenie, że wiedzę obiektywną można w pełni wyjaśnić w terminach wiedzy subiektywnej. Innymi słowy, zakłada się, że wiedza obiektywna składa się z rozmaitych elementów wiedzy subiektywnej, które w jakiś sposób sąze sobąpowiązane.

Mogę się państwu od razu przyznać, że od co najmniej trzydziestu pięciu lat zajmuję dokładnie przeciwne stanowisko — ale nie zdołałem zyskać sobie szerszego poparcia. Mamy tu zatem do czynienia z kwestią w której będzie lepiej, jeśli przyjrzycie się państwo krytycznie temu, co mam zamiar powiedzieć.

Moje stanowisko jest następujące: interesuje mnie przede wszystkim wiedza obiektywna i rozwój tejże wiedzy; twierdzę, że nie możemy zrozumieć najbardziej elementarnych aspektów wiedzy subiektyw-

13