CCF20090523012 tif

KARL R. POPPER

Mamy tu kilka konkurencyjnych teorii, a każda daje początek nowym sprawdzianom — próbom odrzucenia owych teorii — i nowym problemom. KDE oznacza „krytyczną dyskusję ewaluacyjną”: w ramach takiej dyskusji próbujemy rozstrzygnąć, która z konkurujących teorii jest wystarczająco dobra, aby przetrwać, a które teorie powinny zostać ostatecznie wyeliminowane.

Schemat ten pokazuje, że można przyjąć taki punkt widzenia na rozwój wiedzy, jak gdyby była to walka o przetrwanie między rywalizującymi teoriami. Przetrwąjątylko najlepiej przystosowane teorie, choć i one w każdej chwili mogą zostać unicestwione.

Jeżeli dokonamy porównania z Darwinowskim doborem naturalnym, można od razu dostrzec ogromne korzyści biologiczne płynące z ewolucji świata 3, świata wiedzy obiektywnej.

Jednostka lub gatunek zostaje wyeliminowany, jeżeli dostarczy błędnego rozwiązania jakiegoś problemu. Dotyczy to chybionych mutacji (tak zwanych mutacji letalnych) i stosuje się również do błędnej wiedzy w sensie subiektywnym: tak zwana błędna ocena może łatwo prowadzić do wyeliminowania osoby, która popełniła błąd w ocenie (jeśli ta osoba jest kierowcą, może pociągnąć za sobąinnych). Często się odwołuję do opowieści o pewnej hinduskiej społeczności, która mniemała, że życie jest święte, nawet życie tygrysów. W konsekwencji owa społeczność przestała istnieć, a wraz z nią teoria głosząca, że życie tygrysów jest święte. Z wiedzą obiektywnąjest inaczej: Możemy sobie pozwolić na to, by zamiast nas umierały nasze teorie. W istocie, robimy wszystko co w naszej mocy, aby je uśmiercić, poddając je surowym sprawdzianom, zanim zaczniemy się nimi posługiwać. Tym sposobem każdego dnia może zostać uśmierconych tysiąc teorii, i nikt nie doznaje z tego powodu żadnego uszczerbku.

Rozważania te wskazująna szersze zastosowanie naszego schematu:

p_}-+pt^>eb~^p₂

Możemy go zastosować nie tylko do wiedzy, ale także do ewolucji biologicznej — na przykład do ewolucji pewnego gatunku ćmy. Ćma ma do czynienia z problemem praktycznym: do powstawania takich problemów mogą się przyczynić zmiany zachodzące w środowisku, choćby za sprawą industrializacji. PT nie będzie wówczas próbną teorią, lecz pewną mutacją: na przykład zmianąbarwy. EB to eliminacja błędu na drodze doboru naturalnego: tylko najlepiej przystosowane mutacje przetrwają — dopóki nie pojawią się następne problemy.

Możemy zatem rozpatrywać powstawanie ludzkich teorii — to znaczy wiedzy obiektywnej —jako coś w rodzaju mutacji zachodzących na zewnątrz powłoki cielesnej, czy —jak się to określa — „mutacji egzosornaty czny ch”. Teorie przypominająpod tym względem (ale nie pod każdym względem) narzędzia, ponieważ narzędzia wykazują podobieństwo do organów egzosomatycznych. Miast wykształcić lepszy narząd wzroku, wytwarzamy lornetki i okulary. Miast wykształcić lepszy narząd słuchu, wytwarzamy mikrofony, głośniki i aparaty słuchowe. Miast wykształcić' szybsze kończyny dolne, wytwarzamy samochody.

Tyle w sprawie wiedzy obiektywnej. Co się tyczy wiedzy subiektywnej, pokaźna część tej wiedzy zostaje po prostu przejęta z wiedzy obiektywnej . Zdobywamy wiedzę z książek i na uniwersytetach. Natomiast relacja odwrotna nie zachodzi: wprawdzie wiedza obiektywna jest wytworem człowieka Jednak rzadko powstaje dzięki zapożyczeniom z wiedzy subiektywnej. Niezmiernie rzadko zdarza się, że jakiś człowiek urabia sobie najpierw pewne przekonanie na podstawie swoich osobistych doświadczeń, ogłasza je publicznie, a następnie zyskuje ono obiektywne uznanie jako jedna z rzeczy, o których mówimy: „Wiadomo, że...” Wiedza obiektywna powstaje z reguły w następstwie rywalizacji teorii, które zostająpróbnie zaproponowane dla rozwiązania jakiegoś obiektywnie rozpoznanego problemu. Dopuszczenie do dziedziny obiektywnej, to znaczy dziedziny publicznej, następuje dopiero po długiej krytycznej dyskusji opierającej się na sprawdzianach.

Jeśli tak jest w i stocie,“ płynie z tego wniosek, że wiedza subiektywna rzadko staje się wiedzą obiektywną; a także dalszy wniosek, żę żadna teoria wiedzy subiektywnej nie będzie w stanie wyjaśnić wiedzy obiektywnej. Należy rozwinąć tę tezę: pewna partia wiedzy subiektywnej (świąt 2) staje się wiedzą obiektywną (podatny na krytykę świat 3) dzięki temu, że zostaje sformułowana w pewnym języku.