DSC08496 (3)

■■■■

VII!

PRZED ROMANTYCZNYM PRZEŁOMEM

NOWE TENDENCJE W ESTETYCE

IX

do łamania konwencji, oddzielających dawniej rygorystycznie$•

wysoki od niskiego: zdarzało się na przykład, że dla ożywieniaa|J młodym uczonym j[Franciszek Wężyk, Kazimierz Brodziński) i wprowadzano aktorów komicznych do tragedii i vice versa. Obi «Pamiętnikowi Warszawskiemu*. Klimat, panujący ówcześnie w efektów grozy i melodramat u pojawiały się też w teatrze dzieła J środowisku nauki, nie był dla tych nowinek sprzyjający: Towarzystwo torów, anektowanych jako własna tradycja przez romantyków Przyjaciół Nauk, narzucające opinie, było kierowane przez ludzi, wy-przeróbki dramatów Szekspira, sztuki Schillera.    ! rosłych w epoce oświecenia. Ich zracjonalizowane i przywiązane do

Romantycznemu prądowi w literaturze przecierał drogę nietvl    wzorców sztuki umysły wrogo i szyderczo reagowa-

ko teatr. Przeróbkom tekstów angielskich patronował Niemi ^ ^{na próby} Przeszczepienia ^nowy^{ch idel do} literatury polskiej. Póki

wicz, sam tłumaczący ballady, a powieści grozy za przykładem ¹ Anny Radcliffc pisała Anna Mostowska, która też dała cytowa^ często przez badaczy definicję nowego smaku:

było można, skuteczme hamowano szanse ich rozpowszechniania. HLGdy w 1811 r.^Franciszek Weżvk na prośbę Towarzystwa wypra-$ cował obszerną rozprawę $ poezji dramatycznej, po długich ocze-|_J kiwaniach została w 1814 roku odrzucona^uznana za nie nadającą Okropne widma, z tamtego świata powracające istoty, burze, trzęsie- _się do publikacji. Motywowano to tym przede wszystkim, nia ziemi, rozwalmy starożytnych zamków, przez duchy same tylko zamie.    •    ...

szkalych. zbójców kupy, uzbrojeni puginałami i trucizną zdrajcy, mordy,    ?^e. wzorami autora więcej byli jak się okazuje pisarze angielscy, a mia-

więzienia. na koniec diabły i czarownice - gdy się to wszystko znajdzie ra- ⁿ⁰^J^ae Szekspir l- • • J

zem, wtenczas mamv romans w kształcie, upodobanym wiekowi naszemu³    Że autor nadto dozwala powstawać przeciw uznanym juz powszechnie

prawidłom, do czego z uszczerbkiem dobrego smaku pisarze niemieccy Nie mieścił się w kanonie klasycystycznym także szerzący się obszerne już i pochopne otworzyli pole⁴, sentymentalizm - ón też, nadając ważną rangę uczuciowości, prze- (jy ten sposób ta pierwsza bodaj (i nader zresztą nieśmiała) próba ci wstawiając ją chłodnemu rozumowi, i torował drogę przed myślą_nawiązania kontaktu z nowszą myślą o sztuce została zahamowana, romantyczną. Bohater poezji sentymentalnej, kierujący się czułym ; Sytuacja zmieniła się zasadniczo w 1815 r., z chwilą narodzin sercem w swych relacjach ze światem, stanie się argumentem zaró-«pamiętnika Warszawskiego», redagowanego przez Feliksa Bent-wno dla tez o osobliwie sielskim charakterze narodowym Polaków,kowskiego. To pismo wykazywało wyraźne ambicje upowszechnia-jak dla sporów dotyczących dopuszczenia intuicji i uczuć do sferynia wiedzy o najnowszych europejskich prądach intelektualnych; działalności poznawczej człowieka. Franciszek Karpiński przy go już w tomie I ton nadawały trzy fragmenty, tłumaczone z książki tuje tu grunt dla wystąpień Brodzińskiego i dla RomantycznośdPani de Stael De VAllemagne (O Niemczech). W następnych to-Mickiewicza.    .    mach «Pamiętnika» publikowano długie artykuły poświęcone

■ Nowe tendencje w estetyce i krytyce literackięj. W tym czasie,współczesnej literaturze w Anglii i w Niemczech, wyraźnie preferu-gdy gusta teatralnej i literackiej publiczności ewoluowały podjące autorów, uważanych za romantycznych. I wreszcie znalazły się wpływem oglądanych dram oraz lektur spod znaku grozy i senty-tu rozprawy autorów polskich, czerpiące z obcej, niemieckiej filo-mentalizmu, do środowiska naukowego zaczynały przenikać wpły-zofii, lecz dostosowywanej do wyobrażeń o potrzebie stworzenia wy najnowszej obcej, przede wszystkim niemieckiej, filozofii i est&polskiej literatury narodowej.

tyki Działo się to początkowo w Warszawie, głównie dzięki kilktó——:-- . ■ -. < — . :— -—-

■ -----_ __ ^ą Zdanie sprawy o piśmie Franciszka Wężyka „Opoezji dramatycz-

⁵ Cytuję za: Jan Gebethner, Poprzedniczka romantyzmu (Anmfiej'' (maj 1814), Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, Mostowska), Kraków 1918, s. 12-13.    . : Kraków 1878,1.1, s. 333-340.

i