DSC06669

em empirycznym, ^ nazwać rzeczowy^ sniem terminologia

I bardzo ważne.

Iw. W cytowanej tu I analizę przykładów

ności od charakteru

iicatum (czyli zja-erwowalne. Wtedy r związku empiry-itury jakiejś osoby zy owa osoba ma że ma wypieki na typu wskaźników stąpienie obserwo-

,przy pomocy któ-i zjawiskiem przeze obserwacyjnej”

wskaźników wią-zypadkach S. No-definiens danego :yskanych w teście społecznej tej oso-znym jest definien-pie”.

zjawiska Z mówi-

hodzi do definicji) id W ustalone;

j„dicatum Z nie jest obserwowalne, a ^ jny)¹ te8^0, wystąpił wskaźnik W.

ikąś ukrytą, hipotetyczną zmienną (nieobserwowalną), ale

lów zewnętrznych wobec indicatum, gdyż nie wchodzą one do indicatum, r ^wskaźnikami. Na przykład wysoka pozycja socjometryczna nie wchodzi pojęcia „wysokiej samooceny” (tamże, s. 254). Jest to przykład wskaźnika

w*

o jego wystąpieniu wnioskujemy

BMBj1 więc

r.. określone, obserwowalne następstwa (tamże, s. 253). ł^niki empiryczne i inferencyjne S. Nowak włącza do ogólniejszej klasy

Mimiast wskaźniki definicyjne S. Nowak traktuje jako wewnętrzne, gdyż unowią całość indicatum (gdy są definicjami pełnymi), albo do niego wchody są definicjami cząstkowymi).

%osunkowo często badacze posługują się wskaźnikami mieszanymi. Stefan jlt wymienia cztery kategorie takich wskaźników:

¹ (j) empiryczno-definicyjne, a) defmicyjno-inferencyjne,

(_C) empiryczno-inferencyjne,

M) empiryczno-inferencyj no-definicyj ne.

Oto ich krótka charakterystyka.

(a)    Wskaźniki empiryczno-definicyjne. Badacze spotykają się niekiedy z taką itiuacją, w której termin będący wskaźnikiem jakiejś zmiennej jest wobec poszczęścił skorelowanych ze sobą elementów, składających się na tę zmienną (zmien-Hsyndromatyczną — gdyż jest ona określona przez syndrom składających się na atelementów), zewnętrznym wskaźnikiem empirycznym, ale jednocześnie wobec atnej zmiennej jest wewnętrznym wskaźnikiem definicyjnym (stanowi jej definicję cząstkową, tak jak pozostałe elementy tej zmiennej). Posiadanie przez r-a samo-tWti jest zewnętrznym wskaźnikiem empirycznym wobec każdego z syndromu stalowanych ze sobą elementów, składających się na taką zmienną teoretyczną, ^ „poziom konsumpcji” (tymi elementami są np. „sposób odżywiania się”, „wyło na wycieczki”, „sposób ubierania się”). Jest to jednocześnie wewnętrzny fitaźnik definicyjny poziomu konsumpcji, gdyż stanowi jego definicję cząstkową Wodzi do indicatum).

(b)    Wskaźniki definicyjno-inferencyjne. Zdarza się, iż wskaźnik W, z którego 'istnienia inferujemy zajście jakiegoś zjawiska wskaźnikowego Z (indicatum), wcho-

:ji tego zjawiska. W przypadku „czystych” wskaźników inferencyjnych oznaczający wskaźnik zjawiska Z nie wchodzi do jego definicji. Z zachowano pacjenta wnioskujemy — na przykład — iż jest on pobudzony emocjonalnie, ^!rtiocześnie zachowania te wchodzą do definicji terminu „pobudzenie emocjonal-¹⁵ (obok innych elementów nieobserwowalnych, jak przebieg procesów myślo-•4 percepcja otoczenia itp.). Mamy więc do czynienia — jak pisze S. Nowak ^ s. 257) „z pewnym złożonym konstruktem cechującym się tym, iż:

(1) pewne jego elementy mają charakter obserwowalny, zaś inne nie, przy te elementy obserwowalne są wskaźnikami inferencyjnymi elementów nie-^owalnych,

199