plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji stronaf 67

_ _ Plany edukacyjno-zawodowe młodzieży w stadium eksploracji

termin bardzo szeroki, obejmującego swoim zakresem tak zagadnienia teoretyczne pedagogiki, działalność praktyczną związaną z oświatą wszystkich stopni, realizowaną w zinstytucjonalizowanym systemie szkolnym, jak i poza nim. Uwzględniałby on także treści wchodzące w skład wyróżnionych przez R. Schulza podsystemów informacyjnych: zarządzania oświatą oraz adaptacji i rozwoju edukacji.

System informacji edukacyjnej, według E. B. Zybcrt. składa się z dwóch podstawowych podsystemów: podsystemu informacji o edukacji, podsystemu informacji dla edukacji, który można by nazwać podsystemem informacji wspierającej edukację.

W skład pierwszego podsystemu informacji, zdaniem E. B. Zybert, wchodzi: informacja oświatowa na temat ustawodawstwa szkolnego, programów nauczania, reform systemu oświaty, zarządzania oświatą, a także informacja dotycząca adaptacji i rozwoju edukacji oraz budownictwa szkolnego; informacja pedagogiczna, króra uwzględnia bezpośrednią praktykę pedagogiczną i obejmuje całość procesów dotyczących nauczania i uczenia się, przygotowania zawodowego nauczycieli, doskonalenia i rozwoju zawodowego nauczycieli, a rakże badań naukowych i rozwoju w zakresie nauk pedagogicznych. Natomiast grupa informacji podsystemu informacji dla edukacji kierowana jest do uczestników szeroko rozumianego procesu kształcenia (także ustawicznego), organizatorów różnych form edukacji, a także rodziców i dzieci. Podsystem informacji dla edukacji swoją działalnością obejmuje instytucje wspierające edukację, a także uwzględnia informację na ich potrzeby. Instytucjonalnie podsystem ten obejmuje sieć bibliotek naukowych, publicznych, fachowych, a także działy uczniowskie bibliotek szkolnych.

Z przedstawionego podziału systemu informacji edukacyjnej na podsystemy informacyjne wynika, że podział ten. nic w pełni ostry, ma podstawowe znaczenie dla zakresu informacji edukacyjnej, a przede wszystkim informacji zawodowej niezbędnej w podejmowaniu decyzji w zakresie formułowania kariery edukacyjno-zawodowej. Głównie jednak podział ten zdeterminowany jest przez elementy treściowe wyróżnionych podsystemów.

W celu zapewnienia skuteczności oddziaływania informacji jej elementy treściowe powinny spełniać wiele warunków. Na przykład J. D. Bross za najważniejsze uważa: istotność informacji, brak tendencyjności i powtarzalność, a ostatecznym kryterium wartości informacji są konsekwencje, do których doprowadzi mechanizm podejmowania decyzji, wykorzystujących owe informacje⁸⁷. Przykładem klasyfikacji informacji zawodowej ze względu na rodzaj treści jest podział dokonany przez K. Lelińską, która wyróżnia: informacje ogólne; informacje o zawodach, które zawierają informacje dotyczące istot)' zawodu, dróg zdobycia zawodu, możliwości kształcenia w zawodzie, możliwości pracy, doskonalenia w zawodzie; informacje o sobie⁸¹¹.

’’J. D. Bross, dz. cyt., s. 194-19G. " K. Lcliftska, dz. cyt., s. 39-4*..

_ Rozdziel pierwszy. Teoretyczne założenie planowania kariery

W ir.lormacjach ogólnych K. Lelińska wyróżnia: informacje dotyczące znaczenia wyboru zawodu w życiu człowieka, czynniki determinujące trafny wybór zawodu, pojęcie zawodu i jego znaczenie w ogólnym podziale pracy, dziedziny życia gospodarczego, podział zawodów na grupy zawodów, zawody szkolne a zawody gospodarcze.

Z kolei informacje dotyczące treści prac)' obejmują nazwę zawodu lub specjalności na tle grupy zawodów; znaczenie gospodarcze i społeczne zawodu; podstawowe zadania i czynności zawodowe; wytwory, produkty, efekty pracy; przedmiot)' i środki pracy: wymagania stawiane kandydatom do zawodu (dotyczące zainteresowali, zdolności, cech charakteru i stanu zdrowia); fizyczne warunki pracy.

Natomiast informacje o możliwościach kształcenia w zawodzie zawierają dane dotyczące: struktury szkolnictwa; klasyfikacji zawodów' i specjalności; czasu trwania nauki w poszczególnych typach szkół; przedmiotów' i zakresu materiału nauczania w poszczególnych zawodach; przebiegu i warunków praktycznej nauki zawodu; warunków przyjęcia do szkół; bazy socjalno-bytowej szkół; bazy dydaktyczno-wychowawczej.

Do informacji dotyczących możliwości pracy i doskonalenia w' zawodzie należą: możliwości zatrudnienia; stanowiska i rodzaje prac na tych stanowiskach; możliwości wynagrodzenia i awansu; świadczenia socjalne; możliwości dalszego doskonalenia w' zaw^rodzie.

Wreszcie informacje o sobie samym to informacje, które uświadamiają jednostce jej zainteresowania, uzdolnienia i sprawności, cechy charakteru oraz stan zdrowia.

Najważniejszym czynnikiem, według K. Lelmskiej, jest przekazywanie informacji o zawodach. Na podkreślenie zasługuje fakt, że autorka uwzględnia nie tylko informacje o zawodach, ale również informacje o uczniu. A nie jest to częste stanowisko w polskiej literaturze, pisząc bowiem o informacji zawodowej najczęściej uwzględnia się zawody i rynek pracy, a nie wybierającego zawód.

Pełna informacja zawodowa, zdaniem E. Podoskiej-Filipowicz, powinna zawierać: opis pracy łącznic z analizą pracy i funkcji pracowniczych oraz warunków pracy; wymagania zdrowotne (kwalifikacje, wymagane cechy psychofizyczne, przeciw-wskazania zdrowotne); możliwości zatrudnienia i doskonalenia zawodowego. Na potrzeby urzędów pracy zakres tort rozszerzony jest o zakres wiedzy niezbędnej do podejmowania decyzji zawodowej związanej z przygotowaniem do podjęcia pracy i zatrudnienia oraz z prawami i obowiązkami osób poszukujących pracy i bezrobotnych'⁹.

Jak już wspomniano, ważną rolę w planowaniu kariery ed u kacyj no -zawód owej przez młodzież mogą spełnić charakterystyki zawodowe. Powstają one w wyniku

^lłE. Podoska-Rlipowicz. ftxisti;wy zuwodoznawnya, orientacji i poradnictwa zawodowego, Bydgoszcz 199(3, s. 105; szerzej T. W. Nowacki, Zawodoznawttwo, Radom 1999. s. 20S-220. Autor wiele miejsca poświęca opisowi zawodów: pośrednika pracy, analityka pracy i doradcy zawodowego.