plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji strona2 123

_Plany edukacyjno-zawodowe młodzież)' w stadium eksploracji

rozwój zawodowy jest procesem, w którym samoświadomość jednostki podlega rozwojowi i realizacji. Samoświadomość realizuje się poprzez wybór : poszukiwanie takiego zajęcia, które umożliwia realizację zdolności oraz zainteresowań człowieka. D. fi. Super stwierdza, iż elementy procesu rozwoju zawodowego występują na przestrzeni całego życia. Dzieli on ten okres na pięć etapów: rozwój, poszukiwanie, utrwalanie, kontynuacja oraz schyłek. Każdy etap jest powiązany z kategorią wieku. Według Supera centrum rozwoju zawodowego stanowi obraz w jasnej osoby, pozostającej w nieustannych relacjach z otoczeniem i obrazem świata omz wynikających z nich relacji¹⁰.

Teoria ciągłości rozwojowej D. fi. Supera powstała jako wynik pogłębionych badań empirycznych i analiz teoretycznych. Teoretyczne założenia rozwoju zawodowego sformułował D. fi. Super w postaci 12 twierdzeń. Ze względu na ich duże znaczenie dla niniejszej pracy podajemy je w takim ich ujęciu, jak to uczyniła M. Czer-wińska-Jasiewicz.

1. Rozwój zawodowy jest postępującym, ciągłym i zwykle nieodwracalnym procesem. Wynika to z faktu, że zawodowe profesje, kompetencje i sytuacje*w których ludzie żyją i pracują, zmieniają się z czasem i wraz z nabywaniem doświadczeń. Dlatego wybór zawodu i realizacja tego wyboru to proces ciągły. Można przedstawić go w postaci kilku s radiów życiowych, z których każde może być scharakteryzowane przez określone sposoby zachowania zawodowego. Stadia re są następujące: stadium rośnięcia, stadium eksploracji, stadium stabilizacji. Zachowania statui ano i stadium schyłkowe. Zachodzą one kolejno w trakcie normalncgo-rozwoju zawodowego człowieka w naszej kulturze.

2. Rozwój zawodowy jest wzorcowym i przewidywalnym procesem. Cecha ta wynika stąd, żc od jednostki we współczesnej kulturze oczekuje sic wykonania określonych, takich samych serii zadań, przystosowanych do etapu jej rozwoju, z których niektóre odnoszą się do zawodów. Celem rozwoju zawodowego jest więc wyMr zawodu, którego kryteria oparte są na tych samych zasadach dla wszystkich jednostek. Dlatego też można mówić o wzorcowości i przewidywalności procesu rozwoju zawodowego.

3. Rozwój zawodowy jest procesem dynamicznym. Cecha ta wskazuje na związek między dotychczasowym repertuarem zachowań jednostki a zadaniami, które muszą być wykonane przez nią, a zawierają nowe wzory prezentowane jednostce. Pociąga to za sobą konieczność kompromisu między czynnikami osobowościowymi a społecznymi.

4. Pojęcie „ja" zaczyna się krystalizować w okresie dojrzewania i wówczas może być ono określane w terminach zawodowych.

^ł’D- E. Super. J. Critr.ii, R. Hmrunel. H. Moser, P. Overstreet. C. Warnach, tfecatiomi.¹ DcwJięmwnt: A F/ammyork for Rnearcb, New York 1957.

Rozdział drugi. Podstawy metodologiczne problematyki badawczej__

5. Czynniki obiektywne (obiektywność osobowościowych charakterystyk i obiektywność społeczni) odgrywają wiekiem coraz większą rolę w rozwoju zawodowym jednostki.

6. identyfikacja z rodzicami lub opiekunami wiąże .się z rozwojem ról społecznych, także roli zawodowej. Podstawę prawidłowego ‘wyjaśniania zachowania zawodowego stanowi teza. że rozwój poprzez stadia życiowe jest czynnikiem współdziałania różnych wpływów. Czynniki biologiczne, psychologiczne, ekonomiczne i sjKiieczne wpływają łącznic na wzory kariery zawodowej jednostki. W każdym następnym stadium życia jednostka stoi przed koniecznością uporania się z nowymi i coraz bardziej złożonymi etapami społecznych ciążeń. Żądanie wykonywania określonych ról społecznych jest jednym z podstawowych żądań społecznych.

7. Kierunek i tempo przechodzenia jednostki od jednego poziomu rozwoju Zawodowego do drugiego są uzależnione od jej inteligencji, pozycji społecznej i ekonomicznej jej rodziców, od potrzeb jednostki, jej zainteresowań i wartości, a także od aktualnych warunków ekonomicznych kraju.

S. Dziedzina zawodowi, którą jednostka wybiera, zależy od jej zainteresowań. wartości i potrzeb, jej identyfikacji z modelami rół zawodowych rodziców lub opiekunów oraz od poziomu jej wykształcenia, a także od samej struktury zawodowej i jej kierunków oraz od zdolności jednostki do przystosowania się do tej struktury.

3. Chociaż każdy zawód wymaga charakterystycznych dla niego zdolności, zainteresowań i cech osobowości jednostki, istnieje jednak w zakresie doboru zawodowego szeroka tolerancja, pozwalająca jednosree na wybieranie różnych specjalizacji w danym zawodzie, jak również na różnorodność w doborze zawodów przez daną jednostkę. Jednym z podstawowych założeń teorii rozwoju zawodowego jest więc teza o zawodowej multipotcncjaluości jednostki.

10. Satysfakcja życiowa i zaw odowa zależą od zakresu, w jakim jednostka może w swojej pracy dać wyraz własnym zdolnościom, zainteresowaniom, wartościom i cechom osobowości. Gdy jednostka może je wyrazić w swojej pracy, ma ona poczucie samorealizacji, przynależności i stałości. Może bowiem pełnić taką roić zawodową, która ją inspiruje i motywuje do aktywnej pracy.

11. Stopień satysfakcji wynikającej z pracy jednostki jest proporcjonalny do stopnia. w jakim zdoła ona dostosować do tej pracy swoje pojęcie „ja", a proces adaptacji zawodowej stanowi narzędzie kształtowania się pojęcia „ja".

12. Praca i zawód stanowią główny czynnik kształtowania się osobowości człowieka i dla większości ludzi są centrum ich zainteresowań²⁰.

Czas trwania prób i stałego działania, poziom zawodowy osiągnięty przez człowieka warunkują czynniki ekonomiczne i społeczne określające sytuację jednostki

^M Czerwińsk;'.-Jasiewicz, tłychctogicna iitala: aót de. riwyx>v.y:\mkdzieiy, Warszawa 1979. S. 21-23

plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji strona2 123

plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji strona2 123

plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji strona2 123

plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji strona2 123