plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji stronaD 45

Plany edukacyjno-zawodowe młodzieży w stadium eksploracji_

dzieć wyniki swoich wysiłków, swojej pracy w postaci dóbr duchowych i materialnych, chce sprawdzać swoje możliwości także w pokonywaniu opornego materiału i wykorzystywaniu sil przyrody. Dziecko, zwłaszcza małe, chce być aktywne i trzeba mu stworzyć do tego warunki.

Zdaniem J. Kozieleckiego, twórcy koncepcji poznawczej zakładają, iż

jednostka jest samodzielnym podmiotem przyjmującym postawę badawczą wobec rzeczywistości, która obserwuje świat, przewiduje, eksperymentuje i wnioskuje, i która — -godnie z posiadaną wiedzą przystosowuje się do świata i kształtuje go. Zgodnie z tą koncepcją procesy psychiczne i zewnętrzne zachowania człowieka zależą od informacji. Jest on sterowany czy kontrolowany przez informacje płynące ze środowiska oraz informacje zakodowane uprzednio w pamięci [...]. Ale człowiek nie jest istotą całkowicie manipulowaną przez informacje, informacje są jedynie materiałem, który jest przetwarzany w procesie myślenia, przewidywania i planowania działań⁴¹.

Zatem współczesna edukacja ma przygotować człowieka nic tylko do gromadzenia i opracowywania informacji, lecz także do wykorzystania ich w celowym działaniu, współczesne wychowanie ma stworzyć warunki do ukształtowania kariery życiowej. Stworzyć warunki to znaczy tak organizować proces oddziaływania na jednostkę, aby z obiektu wychowania we wczesnym okresie rozwoju stawała się coraz bardziej podmiotem wychowania. Oznacza to np. w sferze moralnej przechodzenie od stanu heteronomii, czyli podporządkowania się różnym uznanym przez siebie lub narzuconym autorytetom, do stanu autonomii, to znaczy do przejmowania przez jednostkę w swoje ręce prawa wyboru wartości moralnych i intelektualnych, ustawiania ich w określoną hierarchię i odpowiadania za ten wybór.

Jest to ujęcie dorastającego i dorosłego człowieka w sposób dynamiczny jako istoty podlegającej stałym zmianom wynikającym z rozwoju psychofizycznego, bodźców' zewnętrznych i własnej działalności.

Prawidłowe i harmonijne działanie tych czynników wywołuje zmiany prowadzące do bogacenia się kariery życiowej, co z kolei wyrażać się ma w znalezieniu dla siebie odpowiedniego miejsca w dzisiejszym świecie i w^r aktywnym przekształcaniu tych warunków, które taki harmonijny rozwój utrudniają.

Współczesny człowiek to członek różnych grup społecznych, pracownik i użytkownik, a także twórca dóbr kulturalnych. Nic ustawiając w żadnej hierarchii ważności tych trzech zakresów, w których człowiek się wyraża, urzeczywistnia, koncentrujemy się tu przede wszystkim na problemach związanych z działalnością człowieka i przygotowaniem go do różnych ról przez szkołę.

Poradnictwo zawodowe, mające pomóc człowiekowi w jak najlepszym przygotowaniu się do przyszłej roli pracownika, niejednokrotnie zmieniało charakter zależnie od podstawowych założeń psychologicznych i społecznych, tzn. od poziomu rozw^roju psychologii, pedagogiki i sposobu interpretowania różnych zjawisk, od

^<lJ. Koziclccki, <lz. cyt., s. 184; por. też j. Bruner, Auatbstmsane informuje. Warszawa 1978.

sytuacji społecznych i ekonomicznych warunkujących potrzebę i dostęp do szkół i zawodów. Wpływ na charakter poradnictwa zawodowego mają też zmieniające się założenia dydaktyczne i wychowawcze.

W związku z rym. że przygotowanie młodzieży do wykonywania ról społecznych i kształtowania kariery życiowej należy do szkoły, dlatego nadrzędnym zadaniem szkoły jest udział w dorabianiu się przez młodzież wartościowych, perspektywicznych planów życiowych, planów, w których odpowiednią pozycje zajmować będą plany edukacyjne i plany zawodowe. Budowanie planu życiowego jest procesem trudnym i długotrwałym, wymagającym licznych zabiegów. Należy też tu podkreślić. że zależnie od planu życiowego różne będą motywy wyboru dalszego kształcenia i różne oczekiwania zawodowe. W ten sposób wchodzimy w problematykę poradnictwa zawodowego. Związanie poradnictwa z planami życiowymi potwierdza słuszność traktowania go jako procesu długotrwałego i mającego charakter wychowawczy. Zatem w różnych momentach pracy szkoły powinien znaleźć się akcent podkreślający ważność tej roli.

1.3. Informacja w procesie podejmowania decyzji zawodowej w planowaniu kariery

Żyjemy współcześnie w wieku, w którym dominuje informacja. Na każdym kroku stykamy się z technologią informatyczną. Zaczęło się naw^ret powszechnie używać pojęcia społeczeństwo informacyjne, sicciow^re, społeczeństwo wiedzy, ponieważ wiąże się je z rozwojem nowej technologii informatycznej pozwalającej na coraz bardziej skuteczne zbieranie, przetwarzanie i stosowanie informacji. Podkreślają to autorzy Białej Księgi, Nauczanie i uczenie się. Nu drodze do uczącego się społeczeństwa, którzy wymieniają trzy główne trendy przemian społeczności europejskiej: początki społeczeństwa informacyjnego, umiędzynarodowienie handlu i niepowstrzymany postęp naukowo-techniczny⁴². Również wiele cennych propozycji dla różnych dziedzin pedagogiki oraz rozwoju systemu edukacji zawiera raport Komisji J. Delorsa. W raporcie wymieniono cztery filary, zgodnie z którymi rozwijać się będzie edukacja w XXI wieku. Są to: uczenie się dla wiedzy; uczenie się dla pracy i kompetencji; uczenie się dla zrozumienia innych; uczenie się dla własnego rozwoju⁴³. Jak podkreślają autorzy raportu,

nowe technologie wprowadziły ludzkość w epokę uniwersalnej komunikacji; niwelując odległość, przyczyniają się walnie do kształtowania społeczeństw przyszłości, które nic

^uBula Księga. Nauczanie i uczenie się. ,Va drodze do uczutego sif społeczeństwa, Warszawa 1997, s. 5-6. °J. Delors (red.). Edukacja, jest iv niej ukryty skarb. Raport UNESCO Międzynarodowej Komisji do Spraw Edukacji 'dia XXI wirku, SOP. Warszawa 1998. ». S5-9S.