plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji strona� 99

-

_Plany edukacyjno-zawodowe młodzieży w stadium eksploracji

cie. Najważniejsza i powodująca poważne konsekwencje słabość charakterystyk zawodowych wynika ze sposobu gromadzenia informacji składających się nadaną charakterystykę.

Ze względu na wychowawczą funkcję, jaką ma pełnić charakterystyka zawodu, zwłaszcza stosowana w poradnictwie zawodowym, należy pamiętać, iż charakterystyka nie może być traktowana jedynie jako zbiór informacji o określonym zawodzie, lecz ma być wytyczną, jakimi informacjami powinno się dysponować i w związku z tym, jakich informacji należy poszukiwać, jeśli chce się mieć pełny obraz zawodu, nie tylko tego, który ma się zamiar wybrać, ale i innych. Charakterystyka, którą posługuje się uczeń lub jego doradca, powinna być zatem rozumiana także jako egzemplifikacja pewnego schematu porządkującego zdobywane informacje.

Ze względu na co, że praca zawodowa odgrywa istotną rolę w życiu człowieka, charakterystyka zawodu ma dostarczać mu materiał także w zakresie jego ogólnego rozwoju. Zawodoznawscwo i dobrze realizowane poradnictwo zawodowe wchodzą również w zakres wykształcenia ogólnego.

Z cych założeń, jeśli uzna się je za słuszne, wynikają określone konsekwencje w budowaniu przez młodzież planów edukacyjnych i zawodowych. Chodzi mianowicie o ukazanie konkretnego zawodu na szerokim tle społecznym, ekonomicznym, a także o ukazanie skomplikowania, złożoności prawrie każdej pracy zawodowej, jej aspektów psychologicznych, społecznych, medycznych. Poza znaczeniem takiego zaznajamiania z zawodem dla uzasadnionego jego wyboru warto zwrócić uwagę na inne jeszcze walory tego typu działania. Oto uczy się w ten sposób młodych ludzi prawidłowego podejmowania decyzji, ukazuje konieczność odpowiedniego dysponowania informacjami, danymi, ukazuje się skutki każdej decyzji nie tylko dla podejmującego decyzję, ale i dla innych związanych z nim różnymi więziami.

Należy toż wyraźnie podkreślić, że informacje zawodowe mogą być gromadzone z różnych źródeł. Jakość tych źródeł nie jest obojętna dla procesu przekazu informacji. W procesie tym, jak już pisaliśmy w podrozdziale trzecim niniejszego rozdziału, występują: źródło, nadawca, treść, formy przekazu, odbiorca i efekty. Wśród źródeł dużą rolę odgrywa własne doświadczenie, gdyż wzbogaca informację o czynnik emocjonalny, którego na ogół brak na przykład w informacji mass mediów. Dla wyboru zawodu bardzo ważna jest stymulacyjna rola informacji. Informacja bowiem powinna działać regulująco lub modyfikująco na zachowanie człowieka.

Przedstawione tu problemy wiążą się głównie z działalnością w zakresie poradnictwa zawodowego w celu kształtowania wśród młodzieży umiejętności budowania perspektywicznych planów edukacyjnych i planów zawodowych, ale by ta działalność była prawidłowa, dawała oczekiwane pozytywne wyniki, nie można ograniczyć podstaw, na których ona się odbywa, jedynie do doświadczeń jednostkowych czy intuicji ani do ogólnikowego powoływania się na jakieś teorie, lecz trzeba dążyć konsekwentnie do wykorzystywania tego, co osiągnięto w innych dyscyplinach naukowych.

1.6. Zmiana zawodu jako problem filozoficzny

i psychologiczno-pedagogiczny w kształtowaniu planów życiowych człowieka

Przeciętny człowiek trudno oswaja się z myślą o zmianie zawodu. W praktyce jednak coraz częściej występują zdarzenia zakłócające stabilny rytm procesu pracy. Wejście na rynek pracy staje się w coraz większym stopniu przypadkowe i narzucone. Ten nacisk okoliczności staje się coraz większy, ponieważ niebezpieczeństwo bezrobocia zagraża na całym świecie milionom młodych ludzi. Nic nie wskazuje na to, by społeczeństwa świata uporały się z tą klęską.

Pytanie o spontaniczną chęć zmiany zawodu jest bardzo rzadko stawiane przez badaczy. Tymczasem jest ono bardzo ważne. Motywacja spontaniczna, nawet najsłabsza, jest najlepszą podstawą skuteczności kształcenia i funkcjonowania w drugim zawodzie.

Literatura dotycząca zawodoznawstwa częściej analizuje obiektywne uwarunkowania tego procesu, wskazuje zakłócenia stabilnego rytmu prac)', związane z rozwojem oraz przemianami w treści pracy i w strukturze zawodów. Nie ma żadnych studiów nad subiektywnymi wyznacznikami decyzji zmiany zawodu i edukacją w nowej, zmienionej sytuacji zawodowej.

Płynność sytuacji zawodowych jest charakterystyczną cechą naszych czasów. Tempo tych zmian, choć nierównomierne w różnych dziedzinach, jest tak duże, żc przygotowanie do nich jest zadaniem tak samo ważnym, jak przygotowanie do wykonywania określonego zawodu.

Konsekwencją wymienionych sytuacji może być konieczność powierzenia pracownikom innych prac niż :e określone w umowie o pracę, zmiana wykonywanej specjalizacji bądź zmiana zawodu. Statystyki wskazują, że corocznie wiele osób traci zawód i musi nabywać nowe kwalifikacje. Również badacze przewidują, że zmiana zawodu będzie stanowić coraz częstsze zjawisko w epoce przemian i wstrząsów społecznych. Tak już sądził np. J. Lowe: „Zdobywanie nowych umiejętności staje się znacznie bardziej powszechne niż podnoszenie posiadanych już kwalifi-kacji”^M*. Coraz częściej formułuje się opinię, że człowiek ma nie tylko prawo do zawodu, ale również do jego zmiany. Problem zmiany zawodu nic był dotychczas stawiany w pedagogice. Refleksja teoretyczna nad problemem zmiany zau⁽odu ogranicza się do większych łub mniejszych wzmianek w pracach dotyczących kształcenia zawodowego.

Niewątpliwie istnieje zależność między tym. że zawód się zmienia, a tym, że ludzie go zmieniają. Trudno zaprzeczyć, żc zanikanie pewnych zawodów i powstawanie nowych, przemiany w treści oraz w strukturze pracy i zawodów warunkują zmianę zawodu. Nic jest to jednak uwarunkowanie podstawowe.

"’J* f.owe, Rozv,aj oświaty dorosłych. Tendencji światom. Warszawa i. 22.

99