plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji strona@ 41

Plany edukacyjno-zawodowe młodzieży w stadium eksploracji

możliwości, a prawdopodobnie także większą elastyczność działań, odwagę i gotowość do zmian. Praktyczna waga tych wczesnych uwarunkowań kariery jest tak duża, iż informacje na ich temat powinniśmy uwzględniać w procesie wyboru zawodu, szkoły, podjęcia pracy i doboru pracowników oraz kształtowania ich kariery, gdyż mają one pewną moc predykcyjną w przewidywaniu działań człowieka jako pracownika.

4. Zewnętrzne okazje do realizowania własnych predyspozycji: możliwości (potencjału) — zgodność między strukturą własnych predyspozycji a możliwościami, okazjami do realizowania określonych decyzji edukacyjnych i zawodowych: bogactwo i różnorodność ofert edukacyjnych i zawodowych, czyli czynnik środowiskowy. Są co wszelkie warunki środowiska i sytuacji zewnętrznej sprzyjające wykorzystaniu różnorodnych możliwości ludzkich w trakcie kariery życiowej. Trudno nie zauważyć, jak istotną rolę odgrywa w tym obszarze czynnik losowoścż, przypadku wobec olbrzymiej różnorodności zmiennych środowiskowych, kulturowych, geograficznych i historycznych. Złożoność wszystkich wymienionych czynników sprawia, że trudno sobie nawet wyobrazić jakiekolwiek ścisłe modele robienia kariery życiowej, które podpowiadałyby nam, co robić i w jakich momentach życia.

Jeśli chodzi o drugi czynnik wpływający na karierę, a mianowicie optymalne decyzje zawodowe i życiowe — decyzje owe wiążą się w zasadzie z bezustannym podejmowaniem ryzyka, bowiem to, czy były one optymalne czy nie, możemy ocenić dopiero ex post.

Nieprzewidywalność karier nie oznacza, że nic można ich w ogóle badać czy analizować. Wręcz przeciwnie, dane dotyczące karier konkretnych osób są ważnymi rodzajami danych biograficznych. Podstawowe informacje o karierze, które powinniśmy zebrać w celu podejmowania decyzji życiowych, są następujące:

—    motywy wyboru zawodu i szkoły, ich realność;

—    etapy kształcenia się i zakończenie typu i rodzaju szkoły;

—    poszukiwanie pracy: czas, trudności, efekty;

—    znalezienie i podjęcie pierwszej pracy;

—    moment pierwszego awansu, wrażenia; moment następnego awansu itd.;

—    utrata pracy pierwszej i następnych oraz ich przyczyny;

—    podjęcie następnej pracy;

—    krytyczne wydarzenia w karierze o charakterze negatywnym (r.p. największe niepowodzenia, zwolnienie dyscyplinarne, jego przyczyny);

—    największe osiągnięcia w karierze: jakie?, kiedy?, co było tzw. opus magnum zawodowym, czyli największym dotychczas sukcesem?

Uzyskanie takich wiadomości, po ich choćby tylko formalnej analizie, dostarcza informacji o życiowym (edukacyjnym, zawodowym) potencjale człowieka i ty-

Rozdzud pierwszy. Teoretyczne założenia planowania kariery

pic kariery. Badając takie dane należałoby patrzeć nic tyle na ich konkretną treść, która może być dość przypadkowa, ile na dynamikę* kariery²⁷.

Tak więc rozwój kariery jest ściśle połączony z wieloma wydarzeniami życiowymi. Oczywiście, praca pozwala realizować cele finansowe, ale jest także ważnym wyznacznikiem poczucia tożsamości. W rozwoju kariery zasadniczą rolę spełnia także zawód, bowiem jego wykonywanie ma wpływ na poczucie własnej wartości, godności, na spełnianie siebie. Ponadto praca jest formą aktywności, poprzez którą można przejawiać twórczość: oryginalność. Praca jest bowiem formą wyrażania siebie. I wreszcie, praca informuje o statusie człowieka oraz jest źródłem dumy i satysfakcji. Pisze o tym G. Henze²*, W. Laureau^2-, V. G. Zunkcr**.

W okresie dorastania oczekuje się cd jednostek dokonania wyboru zawodu. Jednakże złożoność współczesnego rynku pracy i naciski wywierane przez społeczeństwo czynią proces wyboru kariery wyjątkowo trudnym. Wielu młodych ludzi czuje się zakłopotanych i zdezorientowanych na samą myśl o wyborze i późniejszym wykonywaniu zawodu. Nacisk ten może wywołać niepokój, zwłaszcza u osób, które nie mają wystarczającej wiedzy o sobie lub nie orientują się w możliwościach wyboru zawodu. Problematykę rę prezentują D. Ashcr³'- i J. Lloyd'².

Z tych względów dużą wagę przywiązuje się do planowania kariery przez jednostki w okresie dorastania. Przykładowo w high school i collcge'ach w USA są organizowane kursy nastawione na orientowanie słuchaczy w rynku pracy i wspomaganie ich w procesie wyboru zawodu. Problemy te są poruszane w wielu publikacjach: J. J. Beaty⁵³, J. Kennedy, D. Laramorc^J\ G. Morrisey^łS, J. Shingleton³⁵.

Jest wiele dziedzin, w których możliwe jest zrobienie kariery. Ale w jaki sposób dorastające osoby mają rozpocząć wybór drogi zawodowej? Chociaż precyzyjna odpowiedź na to pytanie nic jest możliwa, R. Lock³⁷ twierdzi, że proces podejmowania decyzji o karierze może składać się z ośmiu podstawowych etapów:

1. Świadomość i zobowiązanie. W początkowej fazie dorastania jednostka sraje się świadoma, że jeszcze nie podjęła decyzji o swojej przyszłej karierze i jest gotowa do działań zmierzających do rozwiązania tego problemu.

^5?M. Adamiec, B. Kożusznik. Zarządzanie zasobami ludzkim. Aktor — kreator — inspirator, Kruków 2000, $. 261-285.

^aG. Henze, ftffaning toner •no.es, Horncwcod, II: Business One Irwin 1992.

^aW. Laureau, Where an ! nm? Whcre ar. Igoing?, Clinton, NJ: New Linc Publishers 1992.

^KV. G. Zunkcr, Carter cowutiing: Applied eonerpts of lift plaitr.ing (3^rt cd.). Pacific Grove. CA: Bicok /Cole 1990.

” D. Asi)er, From college to carerr. Berkeley. CA: Ten Spccd Press 1992.

“J. Lloyd, The career decision-makcr. Linwcod, II: NTC 1992.

^łłJ.J. Beaty. Skills forpresckcc! teachers (4^,h ed.). New York: Macmiilian 1992.

*J. Kennedy D. Laramore, Joytt Lun Kennedy’s career 6cofe, Uncotnwood, U: NTC 1993.

^5SG. Morriscy Creatingyour futurę, Sar. Francisco: Bcrret-Koehłer 1992.

¹⁴J. Shinglecor,. Success/ul inffrvtrw:ng for college stodmts. Lincolnwood, 11: NTC 1992.

¹⁵R. Lock, Tekirtg charge of your career dirrztion (2*° ed.). Pacific Grove, CA: Broofcs/Coic 1992.

41