82603 plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji stronaV 57

Plany edukacyjno-zawodowc młodzieży w stadium eksploracji

innej decyzji dotyczącej zmian organizacyjnych systemu edukacji nic daje gwarancji, że zostanie osiągnięty sukces. Charakterystyczną cechą działań (zadań) ryzykownych jest to, że występuje w nich niepewność, czyli że wyniki, które człowiek (decydent) otrzymuje, zależą od zdarzeń, których nie można przewidzieć z cala pewnością.

Żyjemy obecnie w czasach, w których życie gospodarcze i społeczne kraju staje się coraz bardziej skomplikowane i coraz bardziej dynamiczne. W tych dynamicznych i skomplikowanych układach instytucjonalnych coraz trudniejsza i coraz bardziej odpowiedzialna staje się czynność podejmowania decyzji, która odgrywa kluczową rolę w kierowaniu i zarządzaniu instytucją. Na przykład, aby móc podjąć racjonalną decyzję w dziedzinie inwestycji, należy posiadać niezbędne informacje, trzeba przeanalizować różne zmienne, takie jak koszty, technologia, ochrona środowiska, poziom ryzyka itp. Innym przykładem może być próba rozwiązania problemu dostosowania edukacji zawodowej do potrzeb rynku pracy. Aby podjąć racjonalną decyzję w tym zakresie, trzeba przeanalizować wskaźniki charakteryzujące edukację i rynek pracy oraz określić potrzeby rynku pracy i potrzeby edukacyjne. Potrzeby rynku prac/ związane będą z jego rozwojem, a ten z kolei z perspektywą rozwoju gospodarczego. Dlatego ważne będzie przewidywane zatrudnienie i bezrobocie. Z kolei dla potrzeb edukacyjnych istotną rolę odgrywać będą prognozy krótko- i długoterminowe, które wynikają z cyklu kształcenia różnych typów szkół. Określone potrzeby edukacyjne mogą dotyczyć kraju, regionu lub posiadać wymiar lokalny. Dla omawianego problemu dostosowania edukacji do potrzeb rynku pracy mogą mieć znaczenie następujące wskaźniki edukacyjne: losy absolwentów po ukończeniu szkoły, zatrudnienie a poziom wykształcenia w poszczególnych grupach wiekowych, okres poszukiwania pracy a poziom wykształcenia, stopa bezrobocia absolwentów różnych szkół, zatrudnienie według grup zawodów' w tym zatrudnienie absolwentów różnych typów szkół, współczynnik aktywności zawodowej ludności według wieku i wykształcenia itp.^7J

Analiza i integracja pewnych informacji przekracza często kompetencje i możliwości intelektualne jednego człowieka, toteż szczególnie ważne, strategiczne decyzje często podejmowane są przez grupę ludzi (decydentów), którzy korzystają z opinii ekspertów i doradców, dysponujących z kolei nieraz dodatkową grupą pracowników administracyjno-technicznych oraz korzystających z technologii informacyjnej. Jednak w obecnych czasach nie tylko decyzje instytucjonalne, lecz również decyzje osobiste, w których człowiek decyduje o własnym losie, stają się coraz trudniejsze. Przykładem może być sprawa wyboru zawodu przez młodzież jako istotnego elementu w planowaniu kariery edukacyjno-zaw'odowej. W obecnych czasach, w sytuacji bezrobocia, wybór zawodu sraje się dla nich decyzją trudną

ⁿProblematykę tę w pewnym stopniu podejmuje Z. Wiatrowski, Powodzenia i niepowodzenia zawodowe. Olecko 2002. s. 69-1 4 1.

_Rozdział pierwszy. Teoretyczne założeniu planowania kariery

i odpowiedzialną. Również inne decyzje osobiste podejmowane przez człowieka osiągnęły obecnie wysoki stopień złożoności, jak również wysoki stopień ryzyka. Dlatego aby móc podejmować racjonalne decyzje instytucjonalne i osobiste, należy coraz szerzej wykorzystywać wiedzę naukową, która pozwala przewidywać, wyjaśniać procesy decyzyjne i nimi sterować.

W czynności podejmowania decyzji ryzykownych J. Kozie]ecki wyróżnił cztery główne procesy (etapy): tworzenie subiektywnej reprezentacji zadania (R), wartościowanie wyników (U), przewidywanie warunków (P), które determinują wyniki i wybór alternatywy (W) (schemat 2). Proces tworzenia subiektywnej reprezentacji (R) polega na konstruowaniu modelu rzeczywistości. W procesie wartościowania (U) dokonywana jest ocena subiektywnej wartości wyników, czyli ich użyteczności. W procesie przewidywania warunków (P) (stanów rzeczy) dokonywana jest ocena subiektywnego prawdopodobieństwa wystąpienia określonych warunków (stanów' rzeczy) determinujących wyniki alternatywy. W końcowej fazie procesu dokonywany jest wybór alternatywy (W) zgodnie z zamierzonymi celami, czyli następuje rozwiązanie zadania. Pierwsze trzy procesy tenże proponuje nazywać procesami przcddecyzyjnymi, a ostatni procesem stricte decyzyjnym⁷⁴.

Schemat 2. Układ decyzyjny

Źrćdic: j. Kozi decki, Pr/tholcgiczna teoria drcyrji, Warszawa 1971, s. 71.

Hipotetyczny układ decyzyjny przedstawiony na schemacie 2 posiada jedno lub kilka w^jejść (receptorów), którymi płyną informacje ze środowiska i pamięci trwalej. Zasadnicze procesy decyzyjne (tworzenie reprezentacji, wartościowanie, przewidywanie i wybór) zachodzą wewnątrz tego układu. Wobec tego w procesach tych biorą udział tylko te informacje, które zostały wprowadzone przez wejścia. Ostateczne decyzje i inne informacje są wyprowadzane na zewnątrz układu decyzyjne-

‘J. Koziciccki, Psyrhoiogtczr.u teoria decyzji. Warszawa 1977, s. 70-71.