DSC09956 (3)

iwwywizmu* Nł racjonalizacją pragnienia odcięcia się od burżuazji narodowej i innych krajów, w tym szczególnie z uprzemysłowionych potęg. Jak zauważył Jonathan Ngate. w kwiecie przedstawionym w Le devoir de violen.ce „skuteczność powoływania się na przodków oraz sami przodkowie podani są w wątpliwość"" Powieść w tym sensie postrealistyczna pozwala autorowi na zapożyczanie, w razie potrzeby, technik modernizmu, które to techniki, jak uczy nas Jameson*. są często również technikami postmodernistycznymi. Pomocne w tym miejscu będzie przypomnienie, jak opisano Ouologuema na okładce pierwszego wydania Editkms du Seuil:

Se en 1940 au Mali. Admissible a 1’Ecole normale supeneure. Licencii es Leaers. Licencie en Philosophie. Diplóme dEtudes superieures d'An-tiais. Prepare one these de Doctorat de Sociologie²¹.

Zapożyczanie z europejskiego modernizmu z pewnością nie będzie trudne dla kogoś o tak wysokich kwalifikacjach. Być absolwentem prestiżowej Eco-le normale superieure jest w istocie, w urzekającym ujęciu Christophera Millera, _z grubsza porównywalne do chrztu z ręki Bossueta”²².

Analiza Millera Le devoir de violence w Blank Darkness przydatnie skupia się na teoretycznych kwestiach intertekstualności, które powieść ta podnosi, wplatając we własną strukturę liczne, obce teksty. Powieść Ouologuema zawiera na przykład tłumaczenie ustępu z powieści Grahama Greene’a z 1934 roku It’s a Banlefield (tłumaczenie, które i według czytelników - poprawia oryginał!) oraz zapożyczenia z Guy de Maupassanta ,3oule de Suif (dzieło dobrze zna-

¹ Umywam - przekonanie o istnieniu autentycznej etnicznej lub rasowej tożsamości, jak w ruchu Negmaoe troch francuskojęzycznych afrykańskich intelektualistów, w języku angielskim mający swój odpowiednik w panafrykanizmie). Appiah zdecydowanie krytykuje natywizm jako forsę EBcjonalizmn knkurowego, „Out of Africa: Topologies of nativism”, „Yale Journal of Crti-da', «r 1, L 2,1988 [przyp. tłumj.

*    Inaktiai Ngale. Fmncophone Afiican Fiction: Reading a Literary Tradition, Trenton, n J. 1988, i- 99. w dalszych cytatach jako FAF.

*    Fiednc lamrsrm. Poomodermsm, or ihe Cultural Logic of Lale Capitalism, 1991 [przyp. tłum].

*    YnmhoOuologuem. Le demr de ńolence, Paris, 1968. Tyl okładki: w dalszych cytatach jako D. Sadzony w 1940 toku w Mali. Przyjęty do Ecote normale supćrieure. Licencjat z nauk humani-ssyczayck 1 itncyss z filozofii. Dyplom z anglistyki. Szykuje doktorat z socjologii.

— Chaaapher Miller, Blank Darkness; Africanist Discóurse in French, Chicago 1985, s. 218. ^s Omg de Mamili iw. „Bonie de Suif, w: Les Soirees de Medan, 1884, poi. „Kulka łojowa i inne eewrie'. Gebethner. Kraków 1910 (przyp. tłum.].

ne czytelnikom francuskojęzycznym; jeśli jest to kradzież, to mamy do czynienia ze śmiałym czynem kleptomaniaka, który rzuca nam wyzwanie, abyśmy go na nim przyłapali). Pierwsze zdanie książki w wyrafinowany sposób ustanawia tryb przekazu ustnego - w tamtym czasie to nieunikniona konwencja narracji afrykańskiej - słowami, które według Ngate „posiadają zwięzłość, uderzające piękno i siłę przysłowia” (FAF, s. 64). Już w tym momencie mamy do czynienia z prowokacją, ponieważ zdanie to jest echem początku zdecydowanie nieafrykańskiej powieści Andre Schwarz-Barta z 1959 roku o Holokauście, Le Demierde justes, echem potwierdzonym następnie przez bardziej substancjalne zapożyczenia¹.

Oczy nasze piją błysk słońca i, pokonane, zaskakują same siebie płaczem. Maschallah! Oua bismillah! [...] Opowieść o krwawej przygodzie czarnucha - hańba dla nędzarzy - mogłaby się równie dobrze rozpocząć w pierwszej połowie tego wieku; lecz prawdziwa historia Czarnych zaczyna się o wiele w c z e ś-n i ej, wraz z Saifami, w roku 1202 naszej ery, w afrykańskim królestwie Nakem [D., s. 9, podkreślenia Appiah].

Oczy nasze przyjmują światło martwych gwiazd. Biografia mojego przyjacielaErniego mogłaby się równie łatwo rozpocząć w drugiej ćwierci dwudziestego wieku; lecz prawdziwa historia Erniego Levy zaczyna się o wiele w c z e ś n i e j, [...] w starym angielskim mieście York. A dokładniej: 11 marca 1185 roku. [Andre Schwarz-Bart, Le Demier des justes (Paris, 1959), s. 11; podkreślenia Appiah].

Odpowiednio przygotowany czytelnik będzie się spodziewać afrykańskiego Holokaustu. Echa te mają też z pewnością nadać ironiczny wymiar statusowi władców Nakemu jako potomków Abrahama El Heit, Je Juif noir” (czarnego Żyda) (D., s. 12).

Książka zaczyna się więc posępnym żartem z natywizmu kosztem niespo-dziewającego się niczego czytelnika. Natomiast atak na realizm jest - oto moja druga teza - postnatywistyczny; książka jest morderczym antidotum na nostalgię

157

1

Analiza Ngate’a pierwszego zdania powieści nawiązuje do studium Aliko Soogolo, „The Writer,

Che Audience and Che Cricic*s ResponsibiliCy: Che Case of Bound to Violenceⁿ. w: Artist and Audience: African Literaturę as a Shared Experience_% red- Richard O. Priebe i Thomas Hale* Washington, D.C. 1979; cyt. za FAF, s. 64.