72969 IMGA47 (2)

uchylanie się od trudnych zadań przez próbą ucieczki), ani zniewolenie przez superego (które pragnie zagłady miasta dotkniętego zepsuciem) nie oznacza prawdziwej wolności i wyższej fazy rozwoju. Jonasz osiąga pełne człowieczeństwo dopiero wówczas, gdy wyzwala się spod ślepej władzy obu instancji swego umysłu — zarówno id, jak superego — i kiedy zdolny jest uznać mądrość Boga, który sądzi mieszkańców Niniwy nie podług surowych • wymogów superego Jonasza, ale uwzględniając ludzką słabość.

Jak wszelkie prawdziwe dzieła sztuki, baśnie zarazem sprawiają przyjemność i pouczają, a dzięki szczególnym właściwościom udaje im się przemawiać bezpośrednio do umysłowości dziecięcej. W wieku, w którym opowieści te mają dla dziecka maksimum znaczeń, główny problem dziecka to wniesienie pewnego ładu w wewnętrzny chaos własnego umysłu, tak aby mogło siebie lepiej rozumieć — co jest niezbędnym warunkiem osiągnięcia pewnej zborności między własnymi percepcjami a światem zewnętrznym.

„Prawdziwe’^{1 2} opowieści o „realnym” świecie dostarczają interesującej i często pożytecznej wiedzy. Jednak wszystko rozgrywa się w nieb w sposób, który równie obcy Jest sposobowi działania umysłu dziecięcego, jak nadnaturalność wydarzeń baśniowych obca jest sposobowi ujmowania świata cechującemu dojrzały intelekt.

Historie ściśle realistyczne nie mają na względzie wewnętrznego doświadczenia dziecka; będzie ich słuchało i prawdopodobnie coś mu przyniosą, ale nie może z nich wydobyć zbyt wiele znaczenia osobistego, które wykraczałoby poza ich treść oczywistą. Historie te informują, ale nie wzbogacają — co niestety odnosi się także niemal do całego nauczania szkolnego. Wiedza o faktach przynosi pożytek całości naszej osobowości jedynie wówczas, gdy przekształca się w „wiedzę podmiotową”² Odrzucanie opowieści realistycznych było-

1

-    . D«wn« ocen²:, podmiotowy wapólcsynnlk,

2

„Akt wiedzenia zawiera w _£aktacb'². plaże M. Polany! ifrmonnl który kształtuje wszelką wiedzą O

U!