DSCF0369

\

s

*

padkowe podmioty gospodarcze, często bez wymaganej rejestracji swojej działalności. Wynika to zarówno z nieprzestrzegania obowiązującego prawa, jak też z powodu licznych luk w prawie. Brak także wiarygodnych, pełnych informacji na temat rzeczywistego pozyskiwania tych surowców w lasach, a także danych określających stan ich naturalnych zasobów. Obowiązująca Instrukcja urządzania lasu (2003) nie nakłada obowiązku inwentaryzacji płodów runa leśnego. W § 105 część I Instrukcji, zapisano m.in.: szczegółowa inwentaryzacja roślin leczniczych i przemysłowych może być wykonywana na odrębne zlecenie. W tej sytuacji nadleśnictwa, które nie przeprowadziły inwentaryzacji roślin leczniczych objętych ochroną prawną nie będą przygotowane do udzielenia niezbędnej informacji ministrowi właściwemu do spraw środowiska lub wojewodzie, przed wydaniem przez nich zezwoleń na zbiór określonej ilości tych roślin. W obowiązującej ustawie o ochronie przyrody (2004) w art. 56.3 zapisano: Zezwolenia na pozyskiwanie roślin, zwierząt i grzybów (dotyczy gatunków objętych ochroną) w lasach wydaje się w porozumieniu z właścicielem lub zarządcą lasu.

Utrzymująca się od pewnego czasu korzystna sytuacja ekonomiczna Lasów Państwowych wywodzi się stąd, że ceny na drewno mamy europejskie, a koszty znacznie niższe od europejskich. W tej sytuacji brak bodźców ekonomicznych do poszukiwania dodatkowych źródeł przychodów nadleśnictw.

Lasy Państwowe będące zarządcą majątku Skarbu Państwa realizują politykę leśną państwa, która jest częścią polityki ekologicznej. Z dokumentów tych wynikają określone nowe zadania, utrwalone w nowelizowanych aktach prawnych, które coraz częściej generują koszty, a nie przychody. Mimo to ich pozytywnej roli dla trwałości lasu i ciągłości jego funkcji nie można zaprzeczyć. Zadaniem takim jest przede wszystkim ochrona różnorodności biologicznej. Bez uporządkowania zasad pozyskiwania użytków niedrzewnych, w tym między innymi płodów runa leśnego, hasło „ochrona różnorodności biologicznej” pozostaje pustym hasłem. Kolejne dokumenty pt. „Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z programem działań" zwracały uwagę na potrzebę konkretnych rozwiązań, jednak do chwili obecnej bez wyraźnych sukcesów. Aktualnie konsultowany projekt tego rodzaju strategii na lata 2007-2013 zawiera wiele zadań, których wykonanie jest przypisane wprost Lasom Państwowym, bądź też przy udziale innych podmiotów. Jedno ze zadań dotyczy „Weryfikacji zasad i wielkości pozyskiwania zwierząt (np. żab, ślimaka winniczka) oraz roślin leczniczych w oparciu o oszacowanie ich zasobów oraz ocenę wpływu eksploatacji na lokalne populacje". Podmiotem odpowiedzialnym za realizację tego zadania mają być wojewodowie, zaś Lasy Państwowe, obok jednostek naukowych i organizacji pozarządowych, współuczestniczą w jego wykonaniu.

Pozyskiwanie użytków niedrzewnych w lasach, w tym płodów runa leśnego, przez miejscową ludność jest u nas już pewną tradycją. Lasy państwowe są wspólnym narodowym dobrem. Poza niezbędnymi ograniczeniami, są ogólnie dostępne dla społeczeństwa. Wszelkie ograniczenia dostępu do lasu są bardzo niechętnie przyjmowane przez społeczeństwo. Dotyczy to zwłaszcza mieszkańców wsi, którzy zbyt mocno są zżyci z lasem i niechętnie stosują się do obowiązujących przepisów. W okresie międzywojennym oraz tuż po wojnie próbowano uporządkować wstęp do lasu związany z pozyskiwaniem płodów runa leśnego, przez wprowadzenie - za odpłatnością - indywidualnych kart wstępu. Wprowadzenie tego rodzaju rozwiązań dzisiaj napotyka na znaczne opory, zarówno ze strony polityków tworzących prawo, jak też ze strony samych leśników. Lasy państwowe utraciłyby swój podstawowy atut, jakim jest - w odróżnieniu od lasów prywatnych - dostępność dla ludności. W sytuacji podnoszonych co pewien czas głosów, opowiadających się za prywatyzacją lasów, wprowadzanie tego rodzaju rozwiązań jest ryzykowne.

Nie negując potrzeby utrzymania zasady udostępniania lasów państwowych dla ludności, nie można dziś kwestionować konieczności doskonalenia przepisów regulujących warunki udostępniania lasu. Zważywszy na istniejące i narastające zagrożenia naturalnej bazy użytków niedrzewnych istnieje pilna potrzeba zaostrzenia niektórych przepisów oraz konsekwentnego ich egzekwowania. Nie można także zapominać o wielkiej roli jaką może w tej dziedzinie odegrać edukacja.

Jedno z istotnych uregulowań, na jakie oczekujemy od dłuższego czasu, dotyczy właśnie pozyskiwania płodów runa leśnego. Potrzeba uporządkowania przepisów w tym zakresie wynika z dwóch zasadniczych powodów. Po pierwsze - z troski o zachowanie naturalnych zasobów płodów runa leśnego i racjonalne ich użytkowanie dziś i w przyszłości. Po drugie - z potrzeby materialnego zainteresowania poszczególnych nadleśnictw użytkowaniem zasobów niedrzewnych w sposób zorganizowany, gwarantujący trwałość zasobów i ciągłość ich użytkowania.

19