DSCF0378

Przy zbiorze owoców leśnych, grzybów i ziół nie należy zapominać o występujących u niektórych gatunków substancji trujących.

Ochrona zasobów runa leśnego

W okresie powojennym opracowano tzw. „Polską koncepcję leśnej produkcji ubocznej”. Według jej założeń uboczne użytkowanie lasu jest integralną częścią gospodarki leśnej i powinno rozwijać się w ścisłym z nią związku. Należy je prowadzić w sposób intensywny, ale nie dewastacyjny z uwzględnieniem wszystkich nowoczesnych zasad ochrony przyrody i środowiska. Zarówno opieka nad bazami surowcowymi ubocznych produktów leśnych, jak i ich wykorzystanie powinny być powierzone wyłącznie resortowi gospodarki leśnej.

Zasady te były już realizowane wcześniej przez powstałą w 1945 r. Spółdzielnię „Las". W następnych latach nastąpił jej dynamiczny rozwój i w krótkim czasie objęła ona swoim działaniem obszar całego kraju. U W 1950 r. została upaństwowiona i przekształcona w przedsiębiorstwo. Na jej bazie powstało w 1962 r. Zjednoczenie Produkcji Leśnej „Las”, które stało się instytucją przewodzącą w zakresie pozyskiwania i obrotu płodami runa leśnego. Przedsiębiorstwa „Las” pozyskiwały ponad 80% wszystkich leśnych owoców, grzybów i ziół. Niestety od początku lat 80. XX wieku ich działalność organizacyjna i gospodarcza zaczęła się systematycznie zmniejszać, a w latach 90. XX wieku uległa prawie całkowitej likwidacji lub prywatyzacji.

Na początku lat 90. XX wieku zbiór przemysłowy płodów runa leśnego znalazł się praktycznie w rękach prywatnych przedsiębiorców nie związanych z leśnictwem, którzy nie są zainteresowani przestrzeganiem zasad ochrony środowiska leśnego (Głowacki 1997,2006,2007, Grochowski 1990).

Zasady ochrony środowiska leśnego przy zbiorze owoców leśnych i grzybów dla celów gospodarczych i rekreacyjnych są zawarte w „Ustawie o lasach”, „Ustawie o Ochronie Przyrody”, Rozporządzeniach Ministra Środowiska oraz w „Kodeksie Wykroczeń”. Mimo istnienia tych aktów prawnych dotyczących ochrony środowiska leśnego obecnie przestrzeganie ich w praktyce budzi duże wątpliwości.

Aktem wykonawczym „Ustawy o lasach” z dnia 28 września 1991 r. jest „Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ochrony i zbioru płodów runa leśnego oraz lokalizowania pasiek na obszarach leśnych”. Szczegółowe zasady zbioru owoców leśnych, grzybów i ziół zawarto tylko w 3 paragrafach: Runo leśne powinno być obserwowane pod kątem zagrożenia zniszczenia jednego lub więcej gatunków wchodzących w jego skład.

Nie dotyczy to lasów objętych stałym zakazem wstępu (§ 1). Zbiór płodów runa leśnego na własne potrzeby dopuszczony jest w lasach nie objętych stałym lub okresowym zakazem wstępu (§ 2). Skup płodów

Tabela 4. Ważniejsze rośliny zielarskie występujące w runie leś

nym (zestawi) S. Głowacki)

Ochrona ścisła^1’		Ochrona częściowa"’
Nazwa rośliny	Surowiec	Nazwa rośliny	Surowiec
bagno zwyczajne	ziele	kocanki piaskowe	kwiatostany
mącznica lekarska	liście	konwalia majowa	ziele
naparstnica purpurowa	liście	kopytnik pospolity	ziele
pokrzyk wilczajagoda	korzenie	marzanka wonna	ziele
widłaki	zarodniki	turówka leśna	ziele
Gatunki roślin zielarskich nie		objętych ochrona 9	atunkowa
Nazwa rośliny	Surowiec	Nazwa rośliny	Surowiec
borówka brusznica	liście owoce	narecznica samcza	kłącza
borówka czernica	liście owoce	poziomka pospolita	liście owoce
kozłek lekarski	kłącza	wrzos zwyczajny	kwiaty
macierzanka piaskowa	ziele	żurawina błotna |	liście owoce

■> Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Oz. U. Nr 166, poz. 1764).

runa leśnego może być prowadzony jedynie od osób fizycznych i prawnych, na podstawie zawartej umowy z nadleśnictwem na dokonywanie zbioru dla celów przemysłowych (§ 3).

W „Ustawie o ochronie przyrody” z dnia 16 kwietnia 2004 r. zapisano m.in., że „zezwolenia na pozyskiwanie roślin, j grzybów i zwierząt objętych ochroną gatunkową mogą być wydane, jeżeli nie spowodują zagrożenia dla dziko występujących populacji chronionych gatunków roślin, zwierząt lub grzybów. Zezwolenie na pozyskiwanie roślin, zwierząt i grzybów w lasach wydaje się w porozumieniu z właścicielem lub zarządcą lasu”.

Zezwolenie na zbiór roślin i grzybów objętych ścisłą ochroną gatunkową wydaje właściwy minister do spraw środo-

28