DSCF5003

Nr 29, poz. 149) zachowuje moc obowiązującą i pozostaje podst wowym źródłem prawnym pragmatyki służbowej funkcjonału" szy więziennictwa.

Zgodnie z ustawą Służba Więzienna, podlegająca Ministrów’ Sprawiedliwości, jest formacją jednolitą, umundurowaną i uzbroi joną, powołaną do spełniania zadań w zakresie wykonywania kar pozbawienia wolności i postanowień o tymczasowym aresztowaniu. Funkcjonariusze służąc wiernie Ojczyźnie powinni stać na straży ustroju ludowo-demokratycznego, przestrzegać dyscypliny służbowej a obowiązki swe wykonywać sumiennie i gorliwie, podnosić stale poziom swej wiedzy ogólnej, zawodowej i uświadomienia politycznego oraz dbać, w zakresie swoich czynności, o prawidłowe wykonanie kar pozbawienia wolności i postanowień o tymczasowym aresztowaniu, zgodnie z zasadami praworządności i wymaganiami polityki penitencjarnej. Funkcjonariuszem Służby Więziennej może zostać obywatel polski, o nieskazitelnej przeszłości, posiadający odpowiednie wykształcenie oraz zdolność psychiczną i fizyczną do służby. Mianowanie może nastąpić po odbyciu przez kandydata zasadniczej służby wojskowej albo po przeniesieniu go do rezerwy lub po zwolnieniu od obowiązku odbycia służby. Ustawa wprowadziła okres służby przygotowawczej — trwającej w zasadzie dwa lata. Celem tej służby jest przygotowanie i wyszkolenie kandydata oraz sprawdzenie jego przydatności do służby. Po dwukrotnej nowelizacji ustawa dzieli stopnie służbowe funkcjonariuszy Służby Więziennej na stopnie szeregowych, podoficerów, chorążych i oficerów. Warunkiem nadania stopnia podoficerskiego jest ukończenie szkoły podoficerskiej i posiadanie średniego wykształcenia. Ustawa upoważnia Ministra Sprawiedliwości do określenia przypadków, w których funkcjonariuszowi może być wyjątkowo nadany stopień podoficerski, mimo braku średniego wykształcenia.

Warunkiem nadania pierwszego stopnia oficerskiego jest ukończenie szkoły wyższej, odbycie szkolenia przewidzianego dla oficerów i zdanie egzaminu na stopień oficera. Za czyny naruszające dyscyplinę służbową lub godność i honor funkcjonariusze ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną oraz odpowiedzialność przed sądami honorowymi.

Ustawa wprowadza wysoką dyspozycyjność funkcjonariuszy. Funkcjonariusz może być, np. przeniesiony z urzędu do innej miejscowości lub oddelegowany do czasowego pełnienia służby poza stałym miejscem służby; może być powierzone mu pełnienie obowiązków na innym (także i niższym) stanowisku. Bliższe omówienie statusu prawnego funkcjonariuszy wymagałoby odrębnego, szerokiego opracowania. Należy jednak zauważyć, że zarówno regulacje prawne dotyczące kadry polskiego więziennictwa, jak

i realizowana w praktyce działalność kadrowa odpowiadają w zasadzie wymaganiom zawartym w Regułach Minimalnych Postępowania z Więźniami (rezolucja z 23 sierpnia 1955 r.) oraz zaleceniach pierwszego kongresu ONZ z 1 września 1955 r. w sprawie doboru i szkolenia kadr więziennych.

Charakteryzując ogólnie normy określające sytuację prawną funkcjonariuszy więziennictwa w okresie siedemdziesięciolecia należy stwierdzić, że wchodziły one zawsze w zakres prawa służby państwowej. Niezależnie od resortowego podporządkowania pozostawało więziennictwo — od 1918 r. — służbą państwową o charakterze paramilitarnym, aparatem, do którego szczególnych cech należała prawna możność posługiwania się środkami o charakterze władczym oraz prawna możność działania w imieniu państwa jako całości. W złożonych warunkach historycznych naszego państwa jedynie taka forma organizacji aparatu więziennictwa gwarantowała właściwą realizację jego zadań. Niezależnie od ewolucji pojęć i rozwiązań organizacyjnych pozostawały jednak zasadnicze kontury oraz podstawowe sformułowanie zadań tej służby społecznej.

Podczas gdy w sferze normatywnej, a także częściowo w zakresie bazy materialnej, jednostki więzienne tworzone w 1944 r. korzystały wprost z dorobku więziennictwa przedwojennego, to w zakresie działalności kadrowej ciągłość została utrzymana w niewielkim tylko zakresie. Problematyką więzień i obozów zajmowała się w resorcie Bezpieczeństwa Publicznego wydzielona grupa funkcjonariuszy, przeważnie absolwentów radzieckiej szkoły bezpieczeństwa publicznego w Kujbyszewie oraz zgłaszający się do służby przedwojenni funkcjonariusze Straży Więziennej. W listopadzie 1944 r. sekcja personalna Wydziału Więziennictwa i Obozów przystąpiła do naboru kandydatów na naczelników więzień i obozów. W związku ze spodziewaną ofensywą Armii Radzieckiej ^ do grup operacyjnych, przygotowywanych do organizacji aparatu bezpieczeństwa na wyzwolonych terenach, skierowano 70 funkcjonariuszy Straży Więziennej. Mieli oni za zadanie dotrzeć do wskazanych miejscowości i zabezpieczyć obiekty więzienne.

Załogi pierwszych jednostek, w przeważającej mierze, rekrutowały się z byłych partyzantów i młodych ludzi angażujących się na rzecz nowej władzy. Swoich członków rekomendowały organizacje społeczne i partie polityczne, zwłaszcza zaś PPR. Po zakończeniu działań wojennych w 1945 r. źródłem naboru byli także zdemobilizowani żołnierze.

Żywiołowa rekrutacja kadry spowodowała, że obok wartościowych, oddanych funkcjonariuszy przyjmowano do służby także kandydatów przypadkowych, o niskim morale. Występowała duża

— 255