DSCF5013

Jblematyki kwalifikacji zawodowych funkcjonariuszy Służby -ziennej, a więc jednego z istotnych składników szeroko rozui nego systemu penitencjarnego.

W pierwszych miesiącach działalności więziennictwa (siemię październik 1944 r.) Wydział Więziennictwa Resortu Bezpiece" stwa Publicznego w praktyce nie zajmował się problemat^' doskonalenia zawodowego funkcjonariuszy. Powodem tego jzarówno pilniejsze zadania związane z tworzeniem aparatu • ^ i dyrektywa przedwojennego regulaminu, zgodnie z którą ’ ^ czelnik więzienia dba o zawodowe wykształcenie podwładny^ funkcjonariuszy²³    ^

Problem kwalifikacji zawodowych funkcjonariuszy w 1944 był jednak zasadniczym wobec zadań stawianych przed więzi_e ^r‘ nictwem. Podstawowa grupa funkcjonariuszy nie miała wiem żadnego odpowiedniego przygotowania do pełnienia służb' w więzieniach i obozach.    _q

W grupie kadry kierowniczej i średniego personelu więzienne, .go sytuacja w tym zakresie była różna. Część kadry kierowniczej służby miała pewne teoretyczne przygotowanie do pracy w apąl racie bezpieczeństwa, zdobyte na trzymiesięcznych kursach zorganizowanych w Oficerskiej Szkole radzieckiego MSW w Kuk byszewie. ²⁴ Inni, odbywający przed 1939 r. karę więzienia _Za działalność w ruchu komunistycznym, orientowali się w problematyce funkcjonowania więziennictwa, jednak ich znajomość Jego zagadnienia była taka, jaką miał każdy były więzień p₀, lityczny. ²⁵

Jedynie odpowiednie kwalifikacje zawodowe mieli przedwojenni pracownicy więziennictwa, którzy w 1944 r. i 1945 r. podejmowali służbę w nowo uruchamianych więzieniach i obozach,²⁶ jednak, w miarę jak krystalizował się polityczny i klasowy charakter więziennictwa, wielu z nich odchodziło z aparatu.

Podstawowa najliczniejsza grupa funkcjonariuszy nie miała natomiast żadnego przygotowania zawodowego, zdobywając w tym zakresie niezbędną wiedzę i umiejętności na drodze indywidualnego, niezorganizowanego naśladownictwa starszych stażem funkcjonariuszy oraz poprzez samokształcenie.^{27 1}

Jesienią i zimą 1944 r. jedyną zorganizowaną formą doskonalenia zawodowego były organizowane przez naczelników więzień i obozów zajęcia ze szkolenia ogniowego, musztry i służby wartowniczej. Szkolenia te wymuszane niejako zostały stanem zagrożenia bezpieczeństwa jednostek więziennych ze strony zbrojnych oddziałów podziemia.

Kierownictwo nowej służby zdawało sobie sprawę ze związku pomiędzy jakością wykonywania kary więzienia, a stanem kwalifikacji zawodowych kadry. Na niski stan w tym zakresie wskazywały bowiem wyniki licznych kontroli przeprowadzanych w więzieniach i obozach oraz liczba nadzwyczajnych wypadków. ¹ Ponadto za takim związkiem przemawiało doświadczenie z okresu przedwojennego.

Pierwszą stacjonarną formą doskonalenia zawodowego kadry kierowniczej więziennictwa były, zorganizowane przez Wydział Więziennictwa Resortu Bezpieczeństwa Publicznego, kursy dla kandydatów na kierowników grup operacyjnych więziennictwa. Zlokalizowano je, począwszy od połowy października 1944 r., w więzieniu w Lublinie. Czas trwania szkolenia wynosił 7 dni. Przeszkolono tym trybem około 70 funkcjonariuszy, którzy w 1945 r. uruchamiali nowe obiekty więzienne na wyzwalanych spod okupacji hitlerowskiej terenach. ²⁹ Pod koniec grudnia 1944 r. mjr Teodor Duda — kierownik Wydziału Więziennictwa i Obozów ³⁰ wystąpił do kierownika Resortu Bezpieczeństwa Publicznego z wnioskiem, w którym proponował „stworzyć w najbliższym czasie specjalną szkołę, która dałaby kadry tak dla istniejących już więzień, jak i tych, które będziemy musieli obejmować w miarę posuwania się na zachód”. ³¹

Idea zorganizowania stacjonarnej szkoły kształcącej kierowniczą kadrę więziennictwa odłożona została jednak, z początkiem 1945 r., na okres późniejszy. Spowodowane to zostało realizacją pilniejszych zadań związanych ze zwiększeniem się liczby obiektów więziennych i rozbudowywaniem szeregów służby.

Niemniej jednak, w tych właśnie warunkach z całą mocą ujawniła się potrzeba doskonalenia zawodowego coraz liczniejszej grupy kierowniczej i średniej kadry więziennictwa, a także oddziałowych i strażników. Powrócono zatem do rozwiązania tego problemu podczas odbytego w kwietniu 1945 r. w Warszawie I Ogól-

⁸⁸ Sprawozdanie Wydziałów Departamentu Więziennictwa (1945—1946)

(nie publikowane).

^2t) H. Michalski: op. cit., s. 2.

⁸⁰ Od 1 listopada 1944 r. Wydział Więziennictwa RBP przekształcony został w Wydział Więziennictwa i Obozów RBP.

;^S1 Cyt. za H. Michalskim: 1944 od października do grudnia, „Gazeta Penitencjarna” 1984, nr 12, s. 7.

18* — 273 —

1

Paragraf 19 regulaminu więziennego z 1931 r. (Dz.U. z 1931 r. Nr 71, poz. 577).

²⁴ W. Góra, Z. Jakubowski: Z dziejów organów bezpieczeństwa i porządku publicznego w woj. lubelskim, Lublin 1978, s. 17.

²⁶ J. Orzechowski, B. Nechamkis: Wspomnienia z pierwszego okresu działalności Wydziału Polityczno-Wychowawczego, „Przegląd Więziennictwa” 1962, nr 2, s. 241.

28 h. Michalski: Wywiad z Teodorem Dudą, „Gazeta Penitencjarna” 1984, nr 4, s. 2.    ,

²⁷ M. Czerwiec: Szkolenie Służby Więziennej w PRL, „Przegląd

Więziennictwa” 1962, nr 2, s. 147.