DSCF5015

personelu — stwierdził autor — jest tak ważną, że teoretycy oceniają z reguły wartość całego więziennictwa według poziomu organizacji jego wykształcenia”.⁸⁹ W dalszej części swego wy* stąpienia ppłk Łańcut podkreślił, że „musimy sobie powiedzieć otwarcie, iż w chwili obecnej personel więzienny na terenie całego kraju jest prawie zupełnie nowy i bardzo młody. Personel nasz musi się więc wiele uczyć i bardzo pracować nad sobą”.⁴⁰

Z takim stanowiskiem dyrektora korespondował rozkaz Ministra Bezpieczeństwa Publicznego z 3 kwietnia 1946 r. w sprawie szkolenia ogólnokształcącego funkcjonariuszy, nakazujący podjęcie starań w celu uzupełnienia przez podoficerów wykształcenia podstawowego, a przez oficerów — wykształcenia średniego. Decyzję swą Minister motywował potrzebami służby oraz troską o podwyższenie, w opinii społecznej, rangi funkcjonariusza aparatu bezpieczeństwa publicznego.

W związku z powyższym Wydział Polityczno-Wychowawczy Departamentu Więziennictwa w porozumieniu z Kuratorium Oświaty w Warszawie zorganizował w roku szkolnym 1946/1947 korespondencyjną szkołę średnią dla naczelników więzień i ich zastępców. Naukę rozpoczęło 100 funkcjonariuszy, natomiast ukończyło ją niewielu, z powodu bardzo trudnych warunków służby i zagrożenia dywersyjnego jednostek.

Równocześnie w więzieniach i obozach pion polityczny przystąpił, w porozumieniu z miejscowymi władzami oświatowymi, do organizowania tzw. klas zamkniętych — filii szkół podstawowych i średnich (forma wieczorowa dla pracujących). W roku szkolnym 1946/1947 naukę w szkołach średnich rozpoczęło 200 funkcjonariuszy, a w szkołach stopnia podstawowego — 1600 funkcjonariuszy. W 1946 r. ujednolicono także w całym aparacie bezpieczeństwa publicznego system szkoleń politycznych. Zgodnie z rozkazem Ministra z 21 czerwca 1946 r. wprowadzono we wszystkich jednostkach organizacyjnych obowiązkowe (3 godz. w tygodniu) szkolenie polityczno-wychowawcze, według tematyki opracowanej centralnie przez Departament Szkolenia MBP.

Pod koniec 1946 r. w systemie doskonalenia zawodowego Służby Więziennej funkcjonowały zatem następujące formy szkoleń: wstępne dla nowo przyjętych, stacjonarne w szkołach SW, wewnątrzzakładowe zawodowe i polityczne oraz ogólnokształcące. System ten obejmował cały personel więzień i obozów, od strażnika do naczelnika włącznie. Konsekwencją tych przedsięwzięć

*® Takie podejście do problemu systemu doskonalenia personelu więzień było zbieżne ze stanowiskiem przedwojennych penitencjarystów: Z. Bugajski: Aktualne zagadnienia...

⁴⁰ M. Czerwiec: op. cit., s. 150.

było wyodrębnienie w ramach Wydziału Polityczno-Wychowaw-czego — Sekcji Szkoleniowej.

Uszczegółowienie celów doskonalenia zawodowego funkcjonariuszy więziennictwa zawarte zostało w 1948 r. w „Zbiorze przepisów Departamentu Więziennictwa”, w którym stwierdzono, „że praca wychowawcza personelu wśród więźniów może być tylko wtedy owocna, kiedy personel więzienny będzie należycie przygotowany do pełnienia tych trudnych, odpowiedzialnych i tak ważnych obowiązków. Dlatego też na obecnym etapie rozwoju demokratycznego więziennictwa głównym zadaniem aparatu po-lityczno-wychowawczego jest przeszkolenie personelu więziennego (fachowe i ogólne), pogłębienie jego świadomości społeczno-politycznej i podniesienie poziomu moralnego”. ¹

W połowie 1947 r. Departament Więziennictwa dokonał reorganizacji systemu doskonalenia kadry oficerskiej. Dotychczasowe bowiem warunki, w jakich działała Szkoła dla Wyższych Funkcjonariuszy, nie gwarantowały szybkiego przeszkolenia całej kadry kierowniczej, ani też nie spełniały wymagań stawianych przez proces dydaktyczno-wychowawczy.

Jesienią 1947 r. szkołę tę przeniesiono do Centrum Wyszkolenia MBP w Legionowie. Odtąd jednorazowo na kursie szkolono ponad 100 funkcjonariuszy, a ponadto w Centrum była, w porównaniu do szkoły w Warszawie, korzystniejsza baza dydaktyczna, socjalna oraz specjalnie przygotowana kadra nauczająca.

Kandydaci do szkolenia rekrutowali się spośród wyróżniających się absolwentów szkół dla niższych funkcjonariuszy oraz tych, którzy wyróżniali się w służbie. Decydującym o przyjęciu do szkoły kryterium, poza sprawdzianem wiedzy społeczno-politycznej, języka polskiego i matematyki, było pochodzenie społeczne i aktywność w pracy politycznej.

Celem szkolenia było przygotowanie kadry kierowniczej (naczelnicy, zastępcy naczelników ds. polityczno-wychowawczych, kierownicy działów) oraz podwyższanie już posiadanych przez niektórych z nich kwalifikacji zawodowych. Szkolenie trwało 9 miesięcy dla kandydatów na stanowiska kierownicze oraz 6 miesięcy dla funkcjonariuszy uprzednio zatrudnionych na tych stanowiskach. Pierwsza grupa objęta została, przez okres trzech miesięcy, szkoleniem przygotowawczym, po czym obie grupy szkolono łącznie. Program nauczania obejmował przedmioty następujących bloków: politycznego, zawodowego i wojskowego, a proces dydaktyczny organizowany był w specjalizacjach odpowiadających poszczególnym działom służby. Były to zatem: specjalizacja polityczno-wychowawcza działu specjalnego, działu

— 277 —

1

Zbiór przepisów Departamentu Więziennictwa MBP, 1948 cz. II (nie publikowany).