DSCF9927

SSfiEUaOl&dfflluiś!

lat po powołaniu Wiedeńskiej Akademii Nauk (1847), Instytut ten był odpowiednikiem francuskiej Ecole nationale des chartes, założonej w 1821 r. w Paryżu w celu kształcenia specjalistów z dziedziny archiwistyki, dyplomatyki, paleografid i innych nauk pomocniczych historii, a reformowanej w latach 1829 i 1846 (1847?). Celem Instytutu, zgodnie z wąskim zakresem nazwy, było przygotowywanie do badań nad austriackimi dziejami przez wykorzystywanie źródeł historycznych.

Instytut Austriackich Badań Historycznych, podobnie jak Akademia Nauk, administracyjnie podlegał bezpośrednio Ministerstwu Oświaty, ale na polu nauczania podporządkowany był uniwersytetowi wiedeńskiemu. Studia w Instytucie trwały trzy lata, w tym rok pierwszy był rokiem przygotowawczym, a kolejne dwa lata właściwych studiów kończyły się egzaminem dyplomowymi. Historia sztuki zajmowała w Instytucie początkowo miejsce dyscypliny tylko zalecanej. Dopiero później, po przeprowadzeniu reformy Instytutu przez von Siekła w 1874 r., historia sztuki stała się przedmiotem obowiązkowym, a z czasem także drugim kierunkiem studiów i badań w Instytucie. W roku 1919 Instytut Austriackich Badań Historycznych przekształcony został w Austriacki Instytut Badań Historycznych (Osterreichisches Institut fur Ge-chichtsforschung).

Właściwym jednak twórcą wiedeńskiej szkoły historii sztuki, według opinii Sehlossera, był Moritz Thausing (1835 -1884), od 1864 r. dyrektor AJbertiny, od 1874 r. profesor zwyczajny w Instytucie, pierwszy historyk sztuki należący do grona członków nauczających ¹⁶, a na ukształtowanie się jej metody wielki wpływ miał włoski senator, z wykształcenia lekarz, Giovanni Morelli (1816 - 1891), piszący pod pseudonimami Iwan Lermolieff lub Johannes Schwarze, ani z Instytutem, ani z uniwersytetem wiedeńskim nie związany. Przy ustalaniu autorstwa dzieł sztuki Morelli stosował metodę porównawczą o pozorach przyrodniczej ścisłości, polegającą na wykrywaniu podobieństwa cech wtórnych ¹⁷.

Prawdziwy rozkwit szkoły przypadł na czasy Franciszka Wick-hoffa (1853 - 1909) i Alojzego Riegla (1858 - 1905).

Wickhoff, uczeń Eitełbergera i Thausinga, jak również Aleksandra Ch. L. Conze’a (1831 - 1914), od którego przejął filologicz-no-archeologiczną interpretację zabytków, i Teodora von Siekła, u którego uczył się zasad nowoczesnej, historycznej krytyki, wrażliwy na związki zachodzące między literaturą a sztuką, pierwszy zastosował w uniwersyteckim nauczaniu metodę Morellego, odpowiadał mu bowiem typ myślenia przyrodniczy, charakteryzujący podejście do sztuki rzymskiego uczonego. Według Schlossera działalność dydaktyczna Wickhoffa obejmowała trzy zakresy: rozpoznanie stylistyczne na przykładach zaczerpniętych z szeroko pojętej grafiki, przede wszystkim więc rysunku; ikonografię porównawczą uprawianą dla celów dydaktycznych, prowadzącą do zebrania materiału i dalej do ogólnych zagadnień języka artystycznego, w ramach pewnego rodzaju historycznej gramatyki, ale też i d'o ogólnej Geistesgeschichte-, wreszcie interpretację źródeł pisanych. Od roku 1882 docent habilitowany, w 1885 r. jako profesor nadzwyczajny historii sztuki ad personam^ls, przejął opróżnioną przez śmierć Thausinga w 1884 r. katedrę, w działalności swej pozostając pod wpływem von SicMa, byłego ucznia ficole des Char-tes i wielkiego reformatora Instytutu. Gdy jednak von Sickeł, reorganizując program archiwistyki w Instytucie w duchu uczelni francuskiej, przekształcił izw. nauki pomocnicze historii: paleo-grafię, chronologię i dyplomatykę, z dyscyplin spełniających rolę służebną w ^modzielne.-nzłony składające się na historię idei i.prądów umysłowych, to Wickhoff-zmierzał do_ tego, by historia z swymi członami pomocniczymi stała się nauką pomocniczą HP storii sztuki ¹8. Zapewne dlatego Ottgnthal nazwał Wickhoffa założycielem wiedeńskiej szkoły historii sztuki.

Obok Wickhoffa drugim" uczonym,""W~ którego kręgu myśli kształtowała się postawa badawcza i indywidualność naukowa Maxa Dvoraka, był młodszy od Wickhoffa o 5 lat Alojzy Riegl, uczeń Roberta Zimmenmanna {1824 - 1898), psychologa, i Maxa Biidingera (1828 - 1902), historyka, gorący zwolennik psychologicz-no-genetycznego ujmowania dziejów sztuki, twórca teorii o woli artystycznej, głosiciel estetycznego pluralizmu. Habilitowany w 1889 r., od 1895 r. profesor nadzwyczajny, w 1897 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego ad personam, ale nigdy nie należał do grona członków nauczających Instytutu. Dla Riegla właściwym ukoronowaniem historycznych badań było uniwersalne ujmowanie dziejów sztuki²⁰.

Po śmierci Wickhoffa w 1909 r. zajmowaną przez niego ka-

13