DSCN0130

112

Teraz powyzdychały świnie i prosięta,

¹³⁰ Ani się gęsi, ani się kiwały kurczęta.

Wszystko ginie i w chlewiech, ginie i w komorze —

Ani biednej kokoszy obaczysz we dworze.

01 u c h n a

Z komory ręka nosi, diabeł tam nie bierze,

A z strony gospodarstwa więcej ja w tej mierze ¹³³ Winuję zaniedbanie niżli gusłowania,

Bo o czym pilnej pieczy nie masz i starania,

Bez szkody tam nie bywa; przy Bogu i ręki Potrzeba: pilnej ręce Bóg daje przez dzięki.

Tak rok bydła, oczy na to nasze patrzały,

¹⁴⁰ Za własnym zaniedbaniem powyzdychywały.

Ani ich od powietrza ochronić umiano,

A ledwie, gdy zdychały, o tym wiedzieć chciano.

Gdzie chłop w głowie, już się tam rząd dobry nie zmieści; Zawsze w tym błędzie rozum szwankuje niewieści.

¹⁴⁵ Co mi za gospodyni? Jako żywo krowy Ręką swą nie doiła; gadać o tym słowy Tylko umie a stroić po domu fasoły,

- Kucharkom łajać. Z pustej nie wyjdzie stodoły,

w. 130 kiwać się — kłuć się, wykluwać się (z jajka), wyraz staropolski, w. 135 gustowanie — wiara w gusła; widocznie tłumaczono sobie pomór nie tyle brakiem fachowego dozoru, ile odprawieniem czarów, guseł, w. 136 mieć o czym pilną pieczę — sumiennie o coś dbać, starać się, pilnować.

w. 138 przez dzięki — bez proszenia, bez żądania.

w. 140 powyzdychywać — wyzdychać jedno po drugim, forma częstotliwa, w. 141 powietrze — tu: zaraza, pomór.

w. 143 Gdzie chłop w głowie, już się tam rząd dobry nie zmieści — jeżeli kobieta zajęta jest myślą o mężczyźnie i amorami, nie ma czasu już na dobre kierowanie gospodarstwem, ww. 146—147 gadać o tym słowy Tylko umie — mocna w języku, ale czynem tego dowieść nie potrafi.

ww. 148—149 Z pustej nie wyjdzie stodoły. Jedno sowa — przysłowie to nawiązuje do próżności 1 niedbalstwa gospodyni; ma ono podobne znaczenie jak inne przysłowie: „z pustej kleci ino sowa wyleci".

Jedno sowa. Ogórki wczora kwasić chciała; i6° Tak to robiła, że się wszystka czeladź śmiała.

A w karczmie abo w tańcu ptak jej nie doleci, Gdy podołek rozpuści, wymiecie i śmieci. \

Pietrucha

Rzadka to rzecz na świecie dobra gospodyni, Zwłaszcza bez męża rzadko która nie łotryni.

¹⁶⁵ I lata nie uskromią: zarówno szaleje I ta, co na świat idzie, i ta, co siwieje.

Nie masz, jako przy mężu małżonka cnotliwa,

Ta i mężowi wierna, i panu życzliwa,

Ta i czeladkę, i dom porządnie sprawuje,

¹⁰⁰ Ta i dostatki wszystkie wcześnie opatruje.

Nie idzie nic na stronę, bo się Boga boi, Pamięta, że nad nią sąd i kaźń boża stoi. Ućciwy stan przynosi ostrożne sumienie,

Za tym Bóg błogosławi, za tyra dobre mienie ¹⁰⁵ Za tym spokojne życie i wszystko się wiedzie. Kto bez Boga chce wskórać, sadzi się na ledzie.

Oluchna

Nie wiedziałam, Pietrucho, abyś tak zabmęła Głęboko w rozum i tak mądrością pachnęła.

w. 152 podatek — tu: dół spódnicy lub fartucha; Gdy podołek rozpuści — gdy zacznie tańczyć, fruwa zamaszyście dół spódnicy, w. 154 łotryni — łotrzyca, jędza, forma żeńska od łotr. w. 155 uskromić — opamiętać, okiełznać, uśmierzyć; I lata nie uskromią — i poważny wiek nie przywiedzie jej do opamiętania, w. 160 dostatki — tu: bydło.

w. 161 Nie idzie nic na stronę — nie kradnie się nic.

'V. 162 kaźń — kara lub przykazanie.

w. 166 sadzi się na ledzie — zwrot przysłowiowy, odpowiadający znaczeniowo mniej więcej dzisiejszemu: „stawiać domy na lodzie", w. 168 pachnęła — pachniała.

Szymonowie: Sielanki