DSCN0462

się owadów do diapauzy. Zależnie więc od jakości pożywienia (młode czy starzejące się liście ziemniaków) chrząszcze pierwszego pokolenia, pojawiające się od lipca, przygotowują się do diapauzy, co rokuje dobre przezimowanie, albo przystępują do kopulacji i składania jaj, co osłabia ich organizm i powoduje dużą śmiertelność podczas zimowania. W dalszych badaniach prowadzonych w Instytucie Ochrony Roślin stwierdzono, że duży wpływ na fizjologię stonki wywiera również witamina E, której największą ilość zawierają wierzchołkowe, najmłodsze części roślin.

Jest rzeczą wiadomą, że na przebieg procesów fizjologicznych oddziałuje cały zespół czynników środowiska (w tym również fotoperiod), ale jakość pożywienia jest jednym z bardzo ważnych elementów tego zespołu.

Przystosowywanie pokarmu do potrzeb organizmu. Aby zaspokoić swe potrzeby pokarmowe, wiele gatunków owadów wywołuje specyficzne zmiany strukturalne i fizjologiczne w opanowanych tkankach roślin. To przystosowanie jakości pokarmu do potrzeb organizmu następuje najczęściej w wyniku wprowadzenia do tkanek rośliny enzymów lub hormonów, lub też aminokwasów zawartych w ślinie owada. Zmiany takie powoduje wiele owadów błonkoskrzydłych (rodzina galasówkowate), około 700 gatunków mszyc, muchówki (rodzina pryszczarkowate) i niektóre chrząszcze. Wskutek fitotoksycznego działania śliny owadów powstają patologiczne zmiany polegające na deformacjach i odbarwieniach tkanek oraz tworzeniu się wyrośli, a także zmiany w składzie chemicznym tkanek. Owady rozwijające się w wyroślach są ściśle przystosowane do    _x

odżywiania się sokami lub tkankami fizjologicznie i biologicznie zmienionymi i nie mogą odżywiać się sokami lub tkankami normalnych części tej samej rośliny. O głębokości zmian, które zachodzą pod wpływem żerowania owadów, świadczy analiza wyrośli spowodowanych na liściach wiązu przez mszyce z rodziny bawełnicowatych. Stwierdzono, że wyrośl zawiera o 14°/o więcej wody, mniej krzemu, wapnia, żelaza i manganu, natomiast więcej siarki, fosforu i potasu w porównaniu z tkankami nie zmienionymi. W wyroślach nie stwierdzono sacharozy, natomiast duże ilości wielocukrów i glukozydów oraz 4-krotnie więcej taniny niż w liściach normalnych. Tkanki wyrośli powstałych pod wpływem żeru filok-sery wińca różnią się od tkanek normalnych większą zawartością ogólnego azotu i wielocukrów.

DRAPIEŻNIcfwO I PASOŻYTNICTWO

Spośród czynników biotycznych oddziałujących na liczebność i rozwój owadów na szczególną uwagę zasługują dwie formy współżycia z innymi organizmami żywymi, a mianowicie drapieżnictwo i pasożytnictwo. Drapieżnik jest zwykle większy od ofiary i do zakończenia rozwoju potrzebuje kilku lub wielu ofiar, które pożera szybko. Między drapieżnictwem i pasożytnictwem istnieje szereg form przejściowych, co utrudnia przeprowadzenie wyraźnej granicy oddzielającej je. Typowy pasożyt jest mniejszy od swojego żywiciela, a jego kontakt z ofiarą jest długi. Pasó-żytnictwo jest bardzo rozpowszechnione w przyrodzie. Stosunki między pasożytem i żywicielem mogą być różnorodne i wskutek tego istnieje wielka rozmaitość wzajemnych przystosowań pasożyta do żywiciela. O pasożytnictwie prostym mówi się wówczas, gdy żywiciel jest porażony przez jeden lub kilka gatunków pasożytów, o pasożytnictwie wielokrot-

405