DSCN1214

Monika Jakubck-Raczkowska

22, 39). Być może te odwrócenia są wynikiem zastosowanej techniki rytowniczej. Sądząc po ostro ukształtowanych krawędziach, stosunkowo płytkim reliefie oraz różnicach w wyglądzie tych samych liter, można wnosić, że zostały one wyrzeźbione odręcznie po wewnętrznej stronie glinianego płaszcza formy, przed wlaniem do niej metalu. Gdyby modelowano je z osobno wykonanych przed ostatecznym odlewem, woskowych elementów, ich brzegi byłyby zmiękczone; technikę tę wykluczają też znaczne różnice w ukształtowaniu tych samych liter (np. V, R), które nie wystąpiłyby w przypadku uzyskiwania form w matrycy.

a

m.

Rytowanie wewnątrz glinianego płaszcza było techniką często stosowaną przez odlewników dzwonów, , ale wymagającą sporych umiejętności, gdyż aby uzyskać czytelny napis na odlewie, należało drążyć litery przetransponowane na odbicie lustrzane, układając zarazem inskrypcję od prawej do lewej strony. Przy takim stopniu komplikacji niełatwo było ustrzec się błędów, tym bardziej, że twórca chrzcielnicy toruńskiej zastosował najtrudniejszy wariant techniki - uzyskiwanie wypukłych liter dzięki wybraniu materiału tła. Jednakże nawet gdyby przyjąć, że niektóre odwrócenia liter są wynikiem błędu technicznego, inskrypcja nie tworzy logicznej całości w żadnej konfiguracji. Nasuwa się wniosek, że jest ona w ogóle pozbawiona treści, mimo wyróżnienia jej domniemanego początku w postaci stosowanego często na dzwonach krzyżyka inicjałowego. Świadczy o tym ciągłość napisu, brak jakichkolwiek przerywników międzysłownych (np. rozetek, krzyżyków, kropek), czy odstępów między wyrazami, a także zestawienie obok siebie sześciu spółgłosek (FSDPB, nr 21-25). To wszystko uniemożliwia, a przynajmniej niezmiernie utrudnia, odczytanie słów - nawet gdyby doszukiwać się tu obco brzmiących zaklęć kabalistycznych, jakie umieszczano czasem na dzwonach¹⁶. W inskrypcji należy raczej upatrywać pewnego rodzaju ornamentalnej dekoracji, być może o symbolice magicznej. Zestawianie liter o różnej metryce nie dziwi wobec znamiennego dla odlewnictwa dzwonów tradycjonalizmu, kul-

¹⁶ K. Ciechanowski, Epigrafia, jak w przyp. 14, s. 51, przypis 50: podaje następujące przykłady zaklęć na dzwonach: AGLA - kabalistyczne imię Boga, umieszczane dla ochrony przed pożarem, t ANAN1SAPTA - zaklęcie przeciw zarazom, APOTROPAION-zaklęcie przeciw złym duchom.