DSCN1243

VI 1965

ARCHEOLOGIA XVI 1965

ODDZIAŁYWANIA RZYMSKIE NA PÓŁNOC OD DUNAJU

landlu

jątko-

Iskich

•ecji). mska a się Unie jak yźej Iby-ięd-

ius

ni,

sa-

>w

m

:h

:u

Y,

:ś

Tabela I. Występowanie terra sigillata w Czechosłowacji i Polsce

				C	e c	L\ osiować	i a						F	o 1 s k a
		Czechy			Morawy		Słowacja '				południowa			środkowa i północna
	a	b	c	d	a	b j c d	a	b	^c	d	a	b	c	d 1 a j b j c	d
Stanowiska i	a	2	8	21	17	— 1 1 18	25	6	8	39	6	8	3	17 5 43 12	60
Naczynia	13	2	8	23	7	? j 7 ?	83	U	8	102	17	^53	4	74 | 5 | 126 14 11 1 1	145

a — osady; b — cmentarze; c — luźne i nieokreślone; d — razem

i.

e

i

i

t

l

i

z Polski nie została dotąd opublikowana. Niemniej jednak obecny stan badań i opracowań pozwala na ogólną orientację w rozmieszczeniu importów ceramicznych. Różne ich nasilenie i odmienne proporcje w obecności na terenie osad oraz cmentarzysk pozwalają wyróżnić trzy zasadnicze strefy. I) Obiekty rzym-

skie nad Dunajem (Devin, Kelamantia) lub w niedalekiej od niego odległości (Oberleiseberg, Niederleis, Musov, Stupava, Milanovce) oraz leżące w pobliżu osady, gdzie ceramika rzymska występuje masowo. Terra sigillata jest mniej liczna w stosunku do innych typów ceramiki rzymskiej. 2) Obszary pomiędzy środkowym Dunajem (z wyjątkiem wyż. wym. obiektów rzymskich) a pasmem sudecko-karpackim, gdzie ceramika rzymska występuje stosunkowo licznie. W Słowacji liczba stanowisk z importami ceramicznymi przekracza znacznie połowę ogólnej liczby stanowisk archeologicznych, a na Morawach jest reprezentowana w co najmniej 50 miejscowościach, czyli na około 40% wszystkich stanowisk³⁷. Duże zagęszczenie znalezisk ceramiki rzymskiej obserwujemy również w północnej zadunajskiej części Dolnej Austrii. Natomiast rzadziej spotyka się ceramikę rzymską w Czechach. Nieco więcej niż połowa stanowisk czechosłowackich, na których znaleziono importy ceramiczne, przypada na wyroby terra sigillata. 3) Obszary pomiędzy pasmem sudecko-karpackim a Bałtykiem, gdzie ceramika rzymska występuje stosunkowo rzadko i to głównie jako terra sigillata. Znaleziska innych importów ceramicznych stanowią tylko ok. 20% stanowisk z ceramiką rzymską.

Dalsze wnioski na temat różnic w występowaniu omawianych importów umożliwia analiza rozmieszczenia naczyń terra sigillata, które są najlepiej opracowanym rodzajem ceramiki rzymskiej -^,8. Liczbę

znanych dotąd stanowisk i naczyń terra sigillata na obszarze Czechosłowacji i Polski według rodzajów znalezisk ukazuje tabela Iⁱ⁹.

Na terenie Czechosłowacji stosunek stanowisk osadniczych do sepulkralnych z sigillata przedstawia się jak 7 : 1, a pod względem liczby naczyń w Czechach

i Słowacji jak 8 :1. Odchylenia tych stosunków w poszczególnych krainach naszego południowego sąsiada są nieznaczne.

Zupełnie odmienny obraz przedstawiają znaleziska sigillata w Polsce. Liczba stanowisk osadniczych i sepulkralnych wyraża się stosunkiem ok. 1 : 5, a liczba naczyń znalezionych na cmentarzyskach jest blisko ośmiokrotnie większa aniżeli w osadach. Pod obu względami obserwujemy tu więc zjawisko zupełnie odwrotne do tego, które występuje w Czechosłowacji. Dalsza różnica polega na tym, że podczas gdy rozpatrywane proporcje na obszarach pomiędzy środkowym Dunajem a pasmem sudecko-karpackim przedstawiają obraz dość równomierny, to w Polsce kształtuje się on odmiennie w części południowej aniżeli w środkowej i północnej. Na Śląsku i w Małopolsce stanowiska osadnicze z sigillata mają się do sepulkralnych jak 3 :4, a pod względem liczby naczyń jak ok. 1 : 3. Natomiast w traktowanych łącznie dzielnicach Polski środkowej (Wielkopolska i Mazowsze) i północnej (Pomorze, Warmia, Mazury), które to strefy nie wykazują istotnych różnic, stosunek osad do cmentarzysk przedstawia się niemal jak 1 : 9, a znalezionych na nich naczyń jak 1 : 25.

Porównując proporcje występowania sigillata w osadach i grobach na całym rozpatrywanym obszarze nasuwa się wniosek, że Śląsk i Małopolska, pomimo ogólnego podobieństwa do średnich dla całej Polski, pod względem nasilenia znalezisk tych

« Jw„ s. 243—244.

F. Kfiźek, Terra Sigillata In der Słowakei, Brno 1939; tenże, Nove nklezy terry sigillaty na SlótenskU, Slovenskź Archeologia IX 1961, z. 1—2 s. 301-317; V. Sakaf, Terra sigillata B> feskych ndlczach. Pamiłtky Archeologickć XLV1I 1956, s. 52—67; B. Rutkowski, Terra sigillata znalezione w Polsce, Wrocław—Warszawa 1960.

³⁹ Tabela I uwzględnia wszystkie rodzaje znalezisk (poza obiektami rzymskimi) oraz zabytki niedatowane i nieatrybuo-wane. Sporządzono ją na podstawie prac wymienionych wyżej w przypisie 38, a także: Eggersa, jw„ Ondroucha, jw., oraz grobu z Seńa III opublikowanego przez T Kolnfka w Skwenska Archeológia XI 1963, z. 1 s. 63. 72.

15

■■■

_