DSCN1666 (6)

Antyspofeczność 15

działań tego typu wyodrębnia się syndrom osobowości antyspołecznej (antyspołecznego zaburzenia osobowości, psychopatii antyspołecznej łub socjopatii). Charakteryzuje się on ciągłym podejmowaniem zachowań agresywnych wobec innych łudzi (agresja słowna, stosowanie przemocy, a nawet zabójstwo), naruszaniem norm prawnych, używaniem kłamstw, niedotrzymywaniem zobowiązań finansowych, brakiem rozwagi, obojętnością wobec losu ofiar, brakiem poczucia winy. „Socjopaci są osobami, których interakcje wydają sie zachodzić jak gdyby bez udziału świadomości i którzy nic są zdolni do empatii oraz identyfikacji z innymi. Socjopaci cechować się mogą osobistym urokiem i inteligencją, a także niemożnością myślenia irracjonalnego, jednak uwidacznia się również brak poczucia wstydu tub wyrzutów sumienia oraz niezdolność do uczenia się z doświadczeń karzących. Osoby tego typu może cechować ogólne ubóstwo reakcji emocjonalnych, a także niezdolność do identyfikowania się z jednostkami, grupami lub wartościami społecznymi” [P.R. Barchas 1976, s. 321].

Osoby z antyspołecznym zaburzeniem osobowości odznaczają się niezdolnością do stabilizacji życia rodzinnego - członkowie rodziny traktowani są w sposób brutalny, niekiedy rodzina jest porzucana, obserwuje się nieumiejętność utrzymania związku monogamicznego dłużej niż przez rok, nieumiejętność pełnienia roli rodzica lub opiekuna (pozostawianie małoletnich dzieci bez opieki, bez środków do życia, rozrzutne wydawanie pieniędzy na własne potrzeby, a nie na zapewnienie podstawowych artykułów dla domu itp.). Podobny brak stabilizacji dotyczy sfery zawodowej - praca podejmowana jest na krótko, częste są porzucenia pracy lub zwolnienia dyscyplinarne. Osoby antyspołeczne zazwyczaj nadużywają alkoholu lub innych środków odurzających, prowadzą chaotyczne życie seksualne. Różnice indywidualne między poszczególnymi jednostkami zaliczanymi do tego typu są niekiedy znaczne, tym niemniej elementem wspólnym jest chłód uczuciowy oraz wrogość lub obojętność wobec drugiego człowieka. Osoby te rzadko w sobie widzą źródło własnych niepowodzeń; u innych ciągle dostrzegają wady i konieczność zmiany. Sądzą, że ich trudności wynikają z zewnętrznych okoliczności pecha lub nieporozumień. Bezczelność, brak skrupułów i egoizm to charakterystyczne cechy osobowości antyspołecznej. Osoby antyspołeczne często postrzegają wystgjek jako cnotę, podziwiają takie cechy, jak bezwzględność, zastraszanie, oportunizm i brak skrupułów.

Cechy osobowości antyspołecznej uwidaczniają się już w okresie dzieciństwa. Bardzo często występują wówczas zaburzenia zachowania. m.in. zaniedbania w nauce, ucieczki ze szkoły, ucieczki z domu. stała tendencja do kłamstw, kradzieże, zachowania chuligańskie, brutalne traktowanie słabszych, okrucieństwo wobec zwierząt. Wystąpienie kilku z wymienionych objawów pozwala na rozpoznanie syndromu osobowości antyspołecznej (szerzej zob. [J.R. Cusack. K.R. Malaney 1993]).

Szacuje się, że osoby antyspołeczne stanowią 2-3% populacji. Ten typ osobowości najczęściej rozpoznawany jest wśród mężczyzn. Zachowaniami antyspołecznymi są różnego typu działania przestępcze (szacuje się, że 75% przestępców charakteryzuje się antyspołecznym zaburzeniem osobowości). (A.S.)

Zob. dewiacja, kontrola społeczna, osobowość społeczna, socjalizacja.

Literatura:

Barchas P.R., 1976, Physiołogical Sociology: Inteiface of Sociological and Biologkal Processes [\v:| Annual Rc\iew of Sociology, A. Inkclcs. J. Cołeman, N Smełser (edsL vol. 2.

Cusack J.R.. Malaney K R.. 1993, Pacjenci z antyspołecznym zaburzeniem osobowości, ^Medycyna po Dyplomie*'. voł. 2. nr 3. Misiak M., 1992. Zaburzenia osobowości [\v:| Psychiatria Podręcznik dla studentów medycyny, pod red. A. Bilikicwicza, W. Strzyżewskiego, PZWL. Warszawa.