DSCN1711

tychczas nie udało się stwierdzić ogólnych zasad podziału chronologicznego tego typu materiałów, a używany termin „okres wczesnożelazny” ²⁵, stanowi dobre odbicie słabości naszej wiedzy o tym zagadnieniu. W opracowaniu niniejszym stosować będziemy podziały, przyjęte dla innych terenów polskich, choć trudno na razie stwierdzić, czy są one w pełni odpowiednie dla omawianego materiału. Tak więc za formę najwcześniejszą w omawianym materiale uznać należy naczynie, zdobione ornamentem poziomych żłobków (Ryc. 16h). Należy tu jednak zwrócić zarazem uwagę na fakt, że w materiałach z współczesnych Łęczu osad, niejednokrotnie spotykamy wyraźnie przeżywające się dużo wcześniejsze formy, typowe dla kultury łużyckiej ²⁶ (abstrahując oczywiście od form długotrwałych, jak np. talerze czy naczynia sitowa-te). W istocie asymilacja i przekształcanie się form łużyckich na tych terenach, rozpoczyna się w okresie halsztackim D ²⁷, a chyba tylko na Sam-bii trwają one w zespole zwartym nieco dłużej ²⁸. Nie wydaje się przeto, aby faktowi występowania form łużyckich w badanym materiale, można było przypisywać decydujące znaczenie dla ustalenia chronologii.

Jako fakty o większym znaczeniu dla datowania, uznać natomiast trzeba występowanie stosunkowo licznych przedmiotów żelaznych oraz ceramiki, nawiązującej do form, znanych z zespołów grobowych kultury bałtyjskiej (Ryc. 7i, 9b, llb). Upowszechnienie się przedmiotów żelaznych na badanym terenie, przypadać może najwcześniej na schyłek okresu halsztackiego D, a w zasadzie dopiero na wczesne fazy okresu lateńskiego. Również bardziej prawdopodobne jest późniejsze datowanie żużli żelaznych, niż wiązanie ich z okresem halsztackim. Na wczesne fazy okresu lateńskiego zdaje się też wskazywać wspomniana wyżej ceramika. Również do elementów późnych zaliczyć można zwyczaj pogrubiania i karbowania krawędzi, ornamentowanie uch za pomocą zębatego kółka, a także kulistodenność naczyń, które to

²⁵ J. Antoniewicz: op. cit., str. 9 i n.

²⁸ W. Heym: Eine baltische .... rys. 37; J. Ko-strzewski: Stosunki między kulturą łużycką i bałtycką a zagadnienie wspólnoty językowej bałto-słowiań-skiej, „Slavia Antiąua”, T. V, rys. 34 i 36 oraz J. Antoniewicz: op. cit., tabl. XXVIIId.

²⁷    J. Kostrzewski, W. Chmielewski, K. Jażdżewski: op. cit., str. 226 i n., por. też C. Engel: op. cit., tabl. lOOa, c i 136b.

²⁸    Por. O. Tischler: Ostpreussische Grabhiigel, I, „Schriften der Physikalisch-Okonomischen Gesellschaft zu Konigsberg”, T. XXVII, 1886, str. 123 i n., oraz O. Tischler: Ostpreussische Grabhiigel, II, „Schriften der Physikalisch-Okonomischen Gesellschaft zu Konigsberg”, T. XXIX, 1888, str. 106 i n.

cechy występują w naszym materiale ^2£». Pozoeta-łe zabytki nie przeczą temu określeniu.

Można więc obecnie stwierdzić, że omawiane osady były zamieszkane w czasie pomiędzy końcem okresu halsztackiego O, a początkiem późnego okresu lateńskiego, to jest pomiędzy 400 a 150 r. p.n.e. Analiza stratygraficzna oraz jednorodność materiału z jam i warstw wykazują krótkotrwałość istnienia omawianych osad, należy przeto podkreślić, iż nie były one zamieszkiwane przez cały wymieniony okres, a tylko przez jakąś (bliżej na razie nie określoną) jego część, to jest zapewne kilkadziesiąt lat.

Opisywany materiał jest typowy dla inwentarza grodów bałtyjskich z tym zastrzeżeniem, że obserwujemy tu nieco silniejsze wpływy kultury pomorskiej, podobnie zresztą, jak w materiałach z odległego zaledwie o kilka kilometrów grodu w Tolkmicku³⁰. Jest to zupełnie zrozumiałe ze względu na położenie tych stanowisk ³¹. Nie zmienia to jednak faktu, że materiał znany i z innych grodów tego czasu, wykazuje zespół cech powtarzalnych i w zasadzie jednakowych. Z punktu widzenia genezy tych form mamy tu do czynienia z konglomeratem kultur: łużyckiej i pomorskiej oraz zjawisk o niewyjaśnionym dotychczas w pełni pochodzeniu, jednak konglomerat ten tworzy zwartą całość. Materiał z osad tego czasu wyraźnie różni się od współczesnej mu ceramiki grobowej, stąd nieliczne formy nawiązujące wyraźnie do tejże ceramiki, stwierdzone w naszym materiale, mają istotne znaczenie.

Już choćby ze względu na swe wymiary, gród w Łęczu nie mógł być stałą siedzibą dużej grupy ludzkiej. Stwierdzone w czasie badań w 1958 r. silnie rozbudowane konstrukcje drewniano-ziem-ne urządzeń obronnych (wysokość wału 5—6 m, a więc wyjątkowo dużo) oraz zniwelowanie szczytu pagórka przed ich wzniesieniem, są niewątpliwie dowodem znacznego nakładu pracy, przekraczającego możliwości grupy kilku rodzin³². Wobec faktu, iż obok grodu istniały dwie osady, z których jedna była mu niewątpliwie współczesna.

²⁹    Nie stanowi tu natomiast chyba argumentu występowanie tak zwanych kubków typu elbląskiego (por. J. Antoniewicz: op. cit., str. 139), gdyż samo określenie tego typu jest mało precyzyjne, a ponadto datowanie ich nie jest oparte na pewnych podstawach.

³⁰    J. Antoniewicz:    op. cit., tabl. XXXVII—

XXXIX.

³¹    Por. L. J. Łuka: Osadnictwo kultury pomorskiej na prawobrzeżnym dolnym Powiślu i Wysoczyźnie Elbląskiej, „Rocznik Elbląski”, T. III, 1966, str. 3 i n., oraz mapa na str. 16, choć wydaje się, że część wzmiankowanych tam stanowisk należałoby z wykazu obiektów kultury pomorskiej skreślić.

³²    Takie zasiedlenie tego obiektu przyjmuje J. Antoniewicz: op. cit., str. 139.

401