DSCN1874

222 Więź społeczna

Literatura:

Miicki M.K., 1986, Socjotechnikn. Zagadnienia etyczne i prakseologiczne. Ossolineum, Wrocław.

Podgórccki A., 1995, Społeczeństwo polskie, WSP. Rzeszów.

Socjotechnika. Style działania. 1972, pod red. A. Podgóreckiego, KiW, Warszawa.

Więź społeczna, ogół relacji i wzajemnych oddziaływań międzyosobowych i międzygrupowych w obrębie zbiorowości, siły podtrzymujące te relacje i oddziaływania oraz współwystępująca z nimi świadomość identyfikacji i łączności.

Więź społeczna przejawia się w dwóch aspektach: obiektywnym i subiektywnym. Pierwszy odzwierciedla dające się rzeczowo określić wspólności i związki mięcby-ludzkie, drugi przedstawia stany świadomości: postawy wobec innych i całej zbiorowości oraz wynikające z poslaw działania [P. Rybicki 1979, s. 46].

W nawiązaniu do koncepcji Emila Durk-heima (solidarność mechaniczna i solidarność organiczna) i Fcrdinanda Tónnicsa możną powiedzieć, że więź społeczna kształtuje się lak w rezultacie podobieństwa zachowań wewnątrz zbiorowości, jak i w rezultacie zróżnicowania dopełniających się działań. Realne manifestacje więzi znajdują swe odzwierciedlenie w dwóch odmiennych stanach świadomości. Sytuacjom podobieństwa odpowiada spontaniczność i dodatnie emocje. W sytuacjach, w których uczestnicy społeczeństwa realizują odmienne, dopełniające się role, więź uświadamiana jest jako dana z natury lub przez ustanowienie i przeżywana jako swego rodzaju konieczność, niekiedy przykra i uciążliwa. Umacniają ją wówczas racjonalizacje i moralne uzasadnienia. Szczególnym typem więzi jest więź zrzeszeniowa, tworząca się jako połączenie spontanicznych kontaktów oraz dążeń do budowania struktur. O ile więź stanowiona jest niejako narzucona zbiorowości (przez silniejszych lub „mądrzejszych"), o tyle w systemie opartym na więzi zrzeszeniowej władza jest zawsze wyrazem i czynnikiem konsensusu społecznego części składowych tego systemu. Jako taka jest ona kontrolowana przez siły społeczne. Jest to, w przeciwieństwie do systemu opartego na więzi stanowionej, sytuacja optymalna dla dokonywania się ciągłych zmian i przekształceń systemu [K.Z. Sowa 1992, s. 65).

Wskazuje się na dwa zakresy spraw, które ludzi łączą i jednoczą. Pierwszy to wspólność potrzeb i systemów wartości, na podłożu której pojawiają się podobne dążenia i działania. Drugi zakres wynika z nieuchronnych w każdym społeczeństwie różnic dyspozycji indywidualnych i położenia społecznego oraz zróżnicowania zadań jednostek i grup w podziale pracy wraz z odpowiadającym mu systemem stratyfikacji. Stwarza to grunt, na którym kształtują się pozycje społeczne i role społeczne, tworząc sieć wzajemnych powiązań i zależności między ludźmi. „Więź społeczna tworzy się i utrzymuje przez to, co ludzi łączy', i przez to, co ludzi dzieli w zbiorowym współżyciu: nie albo przez jedno, albo przez drugie, jak postulowały niektóre teorie. (...) Można by upatrywać idealny stan więzi społecznej w równowadze między czynnikami, które wiążą ludzi przez wspólność postaw i dążeń, i czynnikami, które zespalają ich przez powiązanie różnych pozycji społecznych i różnych społecznych zadań Byłaby to zarazem równowaga spontanicznej, mieszczącej w sobie ładunek emocjonalny, łączności ludzi i czy to bardziej tradycjonalnej, czy bardziej racjonalnej organizacji życia zbiorowego" (P. Rybicki 1979, s. 691-693).

W poszczególnych, konkretnych zbioro-wościach równowaga między czynnikami wspólności i czynnikami zróżnicowania, a także między spontanicznością i racjonalizmem w życiu społecznym nie jest stała, co zagraża więzi przez osłabienie lub atro-fię jednego jej spoiwa. Zjawisko takie występuje w dwóch typach zbiorowości eta-rakterystycznych dla współczesnego świata Musy ludzkie przejawiąją podobne potrzeby i jednakowe zachowania, maniieswM