DSCN2103 (2)

Rozmnażanie płciowe odbywa się za pomocą komórek rozrodczych, kió_rc są zdolno do wytworzenia nowego organizmu dopiero wtedy, gdy nastąpi połączenie się dwu takich komórek w jedną. Komórki rozrodcze tego typu nazywamy ganię, t a m i. a komórkę powstałą z ich połączenia zygotą.

Połączenie się gamet powoduje, że zygota ma podwójną liczbę chromosomów Toteż w określonym stadium cyklu życiowego organizmów rozmnażających sj, płciowo występuje specjalny podział komórkowy m e j o z a, podczas której do-konuje się redukcja liczby chromosomów do połowy. U większości roślin w wyniku mejozy pojawia się specjalny rodzaj haploidalnych zarodników — m ej o spory, Są one związane z powszechnie występującą w świecie roślin przemianą pokoleń: gametotltu rozwijającego się z mejospory i sporofitu powstającego z zygoty. Różni to cykle rozwojowe roślin od cyklu rozwojowego typowego dla zwierząt, u których w większości przypadków brak jest przemiany pokoleń, a mejoza odbywa się w bezpośrednim związku z wytworzeniem gamet.

Mejospory bezpośrednio rozwijają się w gamctofil, który u wielu glonów oraz u mszaków i większo-ści paprotników jest niezależnym od sporofitu, samodzielnym organizmem. Są więc podobne do zarodników rozmnażania bezpłciowego. Nie odtwarzają jednak składu genetycznego organizmu rodzicielskiego (sporofitu). a ich pojawianie się jest związane ściśle z rozmnażaniem płciowym. Zc względu więc na swój specjalny charakter wymagają, aby omawiać je w związku z tym typem rozmnażania.

Rozmnażanie płciowe, oprócz tego, że przyczynia się do zachowania ciągłości życia, pełni jeszcze ważną rolę dodatkową. W podziale mejotycznym odbywa się rekombinacja genów, toteż mejospory najczęściej nie są genetycznie równowartościowe i tak samo różnią się powstające z nich gameto fi ty.

Z kolei łączące się ze sobą gamety wnoszą do zygoty swoje zespoły chromosomów. najczęściej różne pod względem genetycznym, tak że znów rozwijające się z zygoty nowe organizmy mają genotypy inne niż organizmy rodzicielskie. W ten sposób przy rozmnażaniu płciowym, a zwłaszcza przy zapłodnieniu, gdy gamety pochodzą z różnych osobników, powstają różne kombinacje informacji genetycznej, co pociąga za sobą dużą zmienność osobników w populacji.

5.1. ROZMNAŻANIE BEZPŁCIOWE

Rozmnażanie bezpłciowe, jak już o tym była mowa, prowadzi do odtworzenia w potomstwie genotypu organizmu rodzicielskiego, czym różni się od rozmnażania płciowego. Toteż części organizmu służące do rozmnażania bezpłciowego powstają zawsze w wynikli podziałów mjtotycznych i nie ma tu także nigdy zlewania się komórek rozrodczych. Rozmnażanie bezpłciowe jest bardzo rozpowszechnione u prokariontów, roślin i grzybów i spotyka się je na każdym szczeblu ich ewolucji. Sposoby tego rozmnażania są bardzo różnorodne. Wyróżnia się tu wiele kategorii, które jednak trudno ściśle zdefiniować. Ważniejsze z nich to rozmnażanie jedno-komórkowców przez podział, rpzmnażanie. wegetatywne, rozmnażanie.przez-zafed-niki. Rozmnażaniem bezpłciowym jest także ąpomiksja połączona z wytworzeniem nasion, _ąle_bgz. uprzedniego ..zapłodnienia. Zjawisko to, choć będące w swej istocie

rozmnażaniem bezpłciowym, ze względu jednak na udział w nim struktur normalnie związanych z rozmnażaniem płciowym, zostanie omówione w jednym z dalszych rozdziałów książki (str. 300).

Rozmnażanie jednokomórkowców przez podział

RodziaL^organizmu jednokomórkowego odbywa sie zwykle w -te» sposób, że cala komórka rodzicielska zostaje zużytaIna- wytworzenie-dwóctr łub wiekszej liczby_komórek potomnych. W ten sposób rozmnażają się jednokomórkowe bakterie. sinice, glony i grzyby.

Rozmnażanie organizmów jednokomórkowych. A — przez podział poprzeczny u bakiem Baal-przcz podział podłużny u Euglena gracilis

A

Rys. 5.1. lus. B -

Rys. 5.2. Rozmnażanie organizmów jednokomórkowych. A przez podział wielokrotny u chlorelli (Chlorella), B — przez pączkowanie u dro/.dży (Saccharomyces)

9 -- Botaniku i. 241