DSCN2104 (2)

Komórki bakterii i sinic o kształcie wydłużonym dzielą się poprzecznie r_r 2.49, 5.1 A), natomiast jednokomórkowe glony, njx wici owce, zwykle dzielą _sję dłużnie (rys. 5.TBX

Rozmnażanie organizmu jednokomórkowego może też odbywać się przez wj_c lokrotny podział komórki rodzicielskjęj^r^jLWolnięniemji^ komói^ p^tfi^y^ Rozmnaża się tak na przykład jednokomórkowy glon Chlorella, u którego we\vną_lrj dojrzałej komórki odbywają się ^szybkie. poHzialy jądra i cytoplazroyri w^obrę^ wspólnej ściany komórkowej powstają-liczne komórki potomne (rys. 5.2 A), znać* nie mniejszegd .rodzicielskiej, ale poza tym^upejnię do niej podobne. Po wydostaniu się z rodzicielskiej ściany komórkowej rozdzielają się i jako pojedyncze kornórj^j Mmtfdoirzs&ailk

Podział jednokomórkowego organizmu może też nastąpić przez pączkowaniu W len, sposób rozmnażają się na przykład komórki drożdży. Dzieląca się komórka rodzicielska tworzy uwypuklenie, do którego po podziale przesuwa się jedno z jąder siostrzanych. Po oddzieleniu się uwypuklenia powstaje komórka potomna, która początkowo jest mniejsza od rodzicielskiej (rys. 5.2 B). W wyniku podziału nie po-wstają więc dwie identyczne komórki siostrzane, ale bezpośrednio po podziale można zawsze wyróżnić większą komórkę rodzicielską i mniejszą komórkę potomną.

Rozmnażanie wegetatywne organizmów wielokomórkowych

Rozmnażanie bezpłciowe organizmów wielokomórkowych odbywające się przez podział na mniejsze fragmenty lub też oddzielenie specjalnych części ciała i następnie odtworzenie z nich nowych organizmów potomnych określane jest często jako rozmnażanie wegetatywne.

Najprostsze organizmy wielokomórkowe, jakimi są organizmy kolonijne, mogą rozmnażać się wegetatywnie przez rozpad kolonii na pojedyncze komórki, z których każda odtwarza nową kolonię, albo też komórki w jej obrębie przechodzą wielo-

Rys. 5.3. Rozmnażanie wegetatywne kolonu Pandori-na morum przez wielokrotny podział jej komórek

krotne podziały, w wyniku których powstają w nich małe kolonie potomne. Po uwolnieniu się z rodzicielskiej komórki rozwijają się one w nowe dojrzałe kolonie (rys. 5.3).

U wielokomórkowych sinic, glonów i grzybów rozmnażanie wegetatywne może odbywać się poprzez fragmentację plechy i odtworzenie z każdego fragmentu nowego organizmu na drodze regeneracji. Fragmentacja plechy może nastąpić w sposób przypadkowy, na skutek mechanicznego działania ruchu wody, uderzania o kamienie itp., albo też występuje ona regularnie jako normalny proces rozmnażania wegetatywnego. W ten sposób regularnie rozmnażają się przez fragmentację na przykład sinice nitkowate. Niektóre komórki wewnątrz nici zamierają tworząc miejsca, w których nić łatwo rozpada się na odcinki, tzw. hormogonia. Hormogonia po wydostaniu się ze wspólnej pochwy śluzowej odtwarzają nowe nitkowate plechy.

Rozmnażanie wegetytywne jest także szeroko rozpowszechnione u roślin wyższych. U pewnych gatunków, które utraciły zdolność do rozmnażania płciowego lub została ona znacznie ograniczona, rozmnażanie wegetatywne jest jedynym lub głównym sposobem rozrodu. W najprostszym przypadku, podobnie jak u roślin niższych, może ono odbywać się na drodze fragmentacji. U niektórych wątrobowców mających plechowate gametofity, starsze części widełkowato rozgałęziających się plech obumierają, a uwolnione w ten sposób odgałęzienia rosnąc tworzą nowe samodzielne plechy. Przez fragmentację mogą się też rozmnażać rośliny naczyniowe. Wodna roślina — moczarka kanadyjska (Elodea canadensis) rozmnaża się w Europie tylko wegetatywnie przez fragmentację łamliwych pędów.

W połowie ubiegłego wieku z Ameryki do Europy został przywleczony żeński egzemplarz tego rozdzielnopłciowego gatunku. Mimo to rozpowszechnił się on tak w naszych wodach, że stanowi czasem uciążliwy chwast, będący przeszkodą dla żeglugi.

U mszaków występują często małe grupy komórek lub nawet pojedyncze komórki służące do rozmnażania wegetatywnego i zwane rozmnóżkami. Powstają one w różnych miejscach na gametoflcie, najczęściej na szczycie gametoforów. U wątrobowca porostnicy (Marchanda) na górnej powierzchni plechowatego gametofitu znajdują się utwory w kształcie miseczek, z których dna wyrastają na trzoneczkach wielokomórkowe, soczewkowate rozmnóżki. Po odłączeniu się od trzoneczka i wydostaniu z miseczki rozmnóżki te dają początek nowym plechom porostnicy.

U roślin naczyniowych występują rozmnóżki pąkowe. U niektórych gatunków cebulkowate rozmnóżki pąkowe, tzw. bulwki (bulbille) rozwijają się na pędach nadziemnych z pąków znajdujących się w pachwinach liści (np. u żywca cebulkowego, Dentaria bulbifera, rys. 5.4). Rozmnóżki te łatwo odpadają od rośliny rodzicielskiej i zakorzeniają się w glebie. Liczne rośliny wodne (np. pospolite w naszych wodach gatunki rdestnicy, Potamogeton) tworzą pąki zimujące, turiony, które po odłączeniu się od rośliny rodzicielskiej zimują na dnie zbiornika wodnego i służą jako przetrwalniki oraz organy rozmnażania wegetatywnego, z których na wiosnę wyrastają nowe rośliny. U form żyworodnych niektórych traw (np. wiechliny cebulkowa-tej i alpejskiej, Poa bulbosa i P. alpina) rozmnóżki pąkowe powstają w kwiatostanach zamiast kwiatów. Rozmnóżki te zaczynają się rozwijać w młode roślinki już

243