DSCN2431

Z kolei działania podejmowane w ramach trzeciej, nadchodzącej fali relonn zapowiadają ścieranie się - zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Unii Europejskiej - krystalizującej się koncepcji aktywnej polityki społecznej (łączącej elementy różnych ideologicznych modeli polityki społecznej, ale z przewagą opcji socjaldemokratycznej) z nurtem liberalnym (cięcia wydatków socjalnych, obniżanie kosztów pracy i uelastycznianie rynków pracy). Koncepcja aktywnej polityki społecznej „starej Europy” zakłada zwiększanie efektywności tradycyjnego europejskiego modelu socjalnego (przy utrzymaniu wysokich kosztów pracy i dużej skali prozatrudnieniowej interwencji państwa) między innymi poprzez rozwój zasobów ludzkich i wymuszanie popytu na pracę. Jednak akcesja do Unii Europejskiej krajów Europy Środkowo-Wschodniej o niższym poziomie ochrony socjalnej (i niższych kosztach pracy), które - dzięki doświadczeniom transformacji - w większym stopniu są otwarte na reformy prorynkowe (czynnik wewnętrzny po rozszerzeniu UE do 25 państw), a przede wszystkim konkurencyjność gospodarek innych regionów świata (efekt globalizacji - czynnik zewnętrzny) sprzyjają logice cięć socjalnych. Wynik zderzenia się tych dwóch tendencji w Unii Europejskiej jest trudny do przewidzenia. Czynniki gospodarcze (efekt globalizacji) sprzyjają logice rozszerzania się prorynkowej transformacji na „starą Unię”⁷. Czynniki te są jednak równoważone przez uwarunkowania polityczne (dominujący wpływ „starych” państw Unii na proces decyzyjny i kształtowanie priorytetów otwartej koordynacji polityki społecznej w Unii Europejskiej).

Zmiany w poszczególnych fazach polskich reform, a także w różnych obszarach polityki społecznej nie były spójne. W literaturze przedmiotu podejmowane są jednak próby nakreślenia zasadniczego kierunku (kierunków) i uwarunkowań dokonanych reform. Warto wskazać na cztery nurty poszukiwań.

Paradygmat transformacji. W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych dominował on w badaniach porównawczych. Zwolennicy tego podejścia przypisywali decydentom politycznym „sprawstwo” w uruchomieniu procesu zmiany ustrojowej. Przebieg tego procesu uważali jednak za zdeterminowany „logiką transformacji”. Zadaniem

zdrowia i częściowo edukacji) był odzwierciedleniem „starych nawyków** i w dużym stopniu ttyswmł nieprzystosowanie tego środowiska politycznego do wymogów współczesnego zarządzania sferą publiczną (govemance).

Znamienna - w świetle poziomu rozwoju gospodarczego ostatnich lat - wydaje się zwłaszcza źyczemowość celów Strategii Lizbońskiej.