DSCN3980 (4)

wonie szkodliwego wpływu zanieczyszczeń elementów środowiska tw tyra powietrza) na powstawanie wad rozwojowych. oman mutagennych i nowotworowych. Zanieczyszczenia powietrza wywierają najczęściej działania niespecyficzne. Prawdopodobnie osłabiają odporność organizmu i toruj;! drogę zakażeniom bakteryjnym i wirusowym,

4.5.1. Zanieczyszczenia pyłowe powietrza Pyłem nazywamy aerozol, którego fazę rozproszoną stanowią ziarna ciała «ks> o ś/ednicy 0.1-100 urn. a ośrodkiem dyspersyjnym jest powietrze.

Pyły mogą działać bezpośrednio na organizm trzema drogami, tj. przez:

-    skore - dotyczy to przede wszystkim pyłów rozpuszczalnych w tłu* szczaetu które mogą przenikać przez skórę (naskórek, gruczoły pnowc i łojowe, mieszki włosowe),

-    układ pokarmowy - tą drogą dostają się do ustroju niewielkie tlośći pyłów, które mogą ulegać następnie metabolizacji.

-    okład oddechowy — główna t najbardziej niebezpieczna drogo wnikania pyłów, ze względu no dużą powierzchnie dróg oddechowych. Na stopień szkodliwości pyłów

wchłanianych przez układ oddechowy maja wpl* «•

■    rodzaj pyły (pochodzenie, skład cheroic/ny i.

■    wymiary a k"—* ziarao,

I Mę/en«t w powietrzu.

• cz» oddziaływania (ekspozycja/, 9 erfazlłwwic otobmc/a narażone-§*•

O/Mlne pyle może mieć durak-ror opótoy i Maty

Cechą szczególną dla wszystkich pyłów jest działanie drażniące, zwłaszcza na błony śluzowe spojówek oczu i górnych dróg oddechowych. Długotrwała ekspozycja powoduje zmiany w budowie i czynności błon śluzowych, co upośledza lub eliminuje ich funkcje fizjologiczne, a wifc-oczyszczanie I nawilżanie..

Pył dostający się do ustroju z wdychanym powietrzem tylko w znikome; części dociera do płuc. Większe ziarna pyłu osiadają w jamie nosowo-gardłowej oraz tchawicy I mogą mechanicznie uszkadzać śluzówkę, powodując drobne krwawienia i torując drogę zakażeniom. Po dłuższym czasie działaniu może nastąpić rozrost śluzówki, co utrudnia oddychanie przez nos. Drobniejsze ziarna pyłu osiadają w oskrzelach i oskrzellkach. Do płuc docierają ziarna o średnicy poniżej 5 um. Pył. osiadający na błonie śluzowej pokrytej nabłonkiem migawkowym. dzięki ruchowi wstecznemu rzęsek jest usuwany że śluzem na zewnątrz. Cześć jednak ulega fagocyto-ae przez komórki żerne i pozostaje » płucach w tkance łącznej: w zależności od stopnia szkodliwości może dochodzić do powstawania procesów zapalnych lub patologicznego rozrost* tkanki łącznej w układzie limfałycZ* nym płuc. w przegrodach śródpęcbc-rzykowych. oskrzelach, tkance około-oskrzelowej, opłucnej. Rozwój tkanki łącznej powoduje uszkodzenie i zanik nabłonka oddechowego pęcherzyków płucnych. Bliznowacenie wybujałej tkanki łącznej i /wiązane z rym Jej kurczenie się prowadzi dp powstawania medodmy wskutek zarastania światła pęcherzyków płucnych i drób' nych cwkrzellków oraz następowej rozedmy i rozstrzeni oskrzeli. Zmiany te. na skutek ucisku na naczynia krwionośne. utrudniają krążenie krwi w płucach. prowadząc stopniowo do niewydolności układu krążenia płucnego i kt-ca Oercą płucne)/ co w szybkim czasie doprowadza do przewlekłej niewydolności krążeniowo-oddechowej.

Zespoły chorobowe wywołane przewlekłym wdziewaniem pyłu można podzielić na ^ grupy:

1. Schorzenia cechujące się rozwojem zmian włóknistych w płucach (pylice).

Są to przewlekle schorzenia płuc. powstające wskutek długotrwałego wdychania pyłu zawierającego krzem. Zalicza się je do chorób zawodowych. Związki krzemu pod postacią krzemianów i kwarcu należą do najpospolitszych składników litosfery. Udział samego krzemu w jej budowie oceniany jest na 25,3%. Krzem jest zatem najpospolitszym pierwiastkiem po tlenie. Składnikami litosfery są przede wszystkim skalenie, tj. glinokr/e-miany wnpniowo-sodowc i potasowe. których udział w budowie litosfery ocenia się nu około 58%. Kwarc (SiO.) jest głównym składnikiem granitów, piaskowców i piasku. Dzięki swym właściwościom (odporności na gorąco, twardości) materiały obfitujące w kwarc znaj dują szerokie zastosowanie w przemyśle i budownictwie.

Na wdychunic pyłu kr/cniowego narażają prace w kamieniołomach, górnictwie, przy młynach mineralnych. wytwórniach kół młyńskich i tarcz szlifierskich, ponadto narażeni są robotnicy / zakładów, gdzie piasek lub mne materiały obfitujące w kwarc, są jednym z surowców. Należą do nich fabryki porcelany. szkła, materiałów ściernych -narażeni są szlifierze, formkrze. spawacze, hutnicy, metalowcy.

2. Schorzenia nic wykazujące swoistych /miau włóknistych, a w obrazie klinicznym niczym nie różniącesię od takich samych schorzeń powstałych bez udziału pyłu.

Do tej grupy schorzeń należą przede wszystkim; nieżyty dróg oddechowych. zapalenia płuc lub schorzenia alergiczne.

Pyły cementu, baru. żelaza, gipsu powodują drażnienie mechaniczne. Osiadając na błonic śluzowej górnych dróg oddechowych, wywołują zwiększenie wydzielania śluzu i jego częstsze odkrztuszanie. Ta odruchowa czynność pizy długotrwałych bodźcach prowadzi do zmian zamkowych, co stwarza lepsze warunki do głębszego wnikania pyłu. Ziarna pyłów rozpuszczalnych w cieczach ustrojowych nu* puszczają się i opuszczają płuca, doprowadzając do przewlekłego nieżytu oskrzeli i do rozwijającej się po lalach ro/ciJmy nieżytowej IMy o średnicy podlej 5 jim są natomiast zatrzymywane w płucach, gd/ic blokują aęk oddechową pluć. prowadząc do rozwoju rozedmy. ;i ponadto tpr/yjąją rozwojowi procesów zapalnych. Niektóre pyły sprzyjają rozwojowi ilrohmmMroiow. wywołujących /ojwlcniu płuc. itp. (o* mosynowc czy manganowe.

Pewne rodzaje pyłów, rahura p» chodzenia organicznego, oprócz dzMłaiiM dmnuącego pnundąn tg* stępowanie alergicznych dróg oddechowych tnj,\