DSCN6061 (Kopiowanie)

; fMltfM M 49

o skomplikowanej budowie, która wymagała posiadania „wewnętrznego morza" płynów tkankowych. Dlatego też dzisiaj jedną z istotnych różnic między roślinami a zwierzętami jest owo „wewnętrzne morze" zwierząt, o składzie chemicznym przypominającym wodę morską, którego nie ma u roślin.

Na przełomie syluru i dewonu północne płyty kontynentalne, łącząc się ze sobą. spowodowały potężne ruchy górotwórcze zwane orogeneza kalcdońska. Nastąpiło wydżwignięcic się znacznych obszarów lądu - na półkuli północnej powstał wielki kontynent sięgający od Knnndy przez Północny Allantyk. Wyspy Brytyjskie. Skandynawię aż po Platformę Rosyjską.

KALAM IT

LEPIDODENDRON

Ryc. 2-16. Lcpidodendron i kalamit (JD)

Dewon. Okres ten. którego nazwa pochodzi od angielskiej prowincji Devonshire. charakteryzowała początkowo regresja (ustępowanie) morza, spowodowana orogenezą kalcdońską. Powstały wielkie obszary lądowe, po brzegach zamieszkałe przez istoty żywe, zaś w swym wnętrzu pustynne. W ciągu 80 min lot trwania dewonu klimat się zmieniał, a morza kilkakrotnie pokrywały lądy i cofały się. Po raz pierwszy Ziemię pokryły prawdziwe lasy. tyle że zbudowane z zupełnie innych drzew. Początkowo były nimi wyłącznie psvlofitv (znane iuż z syluru — ryc. 2-15), dochodzące do kilkudziesięciu centymetrów wysokości. Z końcem dewonu wymarły one niemal całko-wicie, a ich miejsce zajęły paprocie drzewiaste, wielkie widłaki i skrzypy. Ogniwem pośrednim pomiędzy psylofitami a paprociami są najprawdopodobniej dewońskie protopterydy. W dewonie powstały zapewne pierwsze rośliny nasienne, zaliczane do paproci nasiennych i kordaitów. Z mszaków występowały wówczas wątrobowce. Ciekawą grupę płe-cbowców stanowiły glonogrzyby. Lasy zamieszkiwały stawonogi — przypuszcza się, że z końcem dewonu powstały wiie i owady. Na lądzie pojawiły się też w tym czasie pierwsze kręgowce ziemno-wodne: płazy tarczogłowe czyli stegocefale (Stegocephalia). Powstały one z ryb trzo no płe twych i posiadały kończyny kroczne zamiast płetw. Sklepienie ich szerokiej czaszki tworzyło zwarty pancerz. Długość największych osobników z czasem sięgała 3 m. Żyły na terenach bagnistych i poruszały się pełzając. Najstarszą formą płazów tarczogłowych jest Ich ty os lega. znana z Grenlandii i uważana za ogniwo przejściowe między rybami a płazami — ponieważ jej szkielet jest mozaiką cech rybich i płazich.

Dęwon ta okres wisLkigj radiacji ryb - Stąd też nazywa się go-.wiekiem rvb". Istniały już pierwsze

: w parzyste płetwy. Były totarczowce czyli ryby pancerne (Placodermi). które pod koniec syluru powstały z ostrakodermów. Nieduże, opancerzone, podobne z wyglądu do rekinów, żyły w wodach słodkich (ryc. 2-17). Liczba ich parzystych płetw była różna: od dwóch <j^ak liczba kończyn u wyższych kręgowców) do siedmiu par. W wodach słodkich powstały ryby chrzestnoszkieletowe. spośród których w owym czasie żyli przedstawiciele trzech szczepów: najbardziej prymitywneCladoselachia, rekiny różnozębne(Hybodontoidea) oraz bradiodonty (Bradyodontoidea). Wszystkie one posiadały początkowo pancerz, lecz zatraciły go przenosząc się z wód słodkich do

otwartego morza (ryc. 2-17). Oprócz nich w dewońskich rzekach pojawili się przodkowie ryb lunUK»zfciclctowych i płazów, a mianowicie trzy szczepy: rvbv <lwudvszne (Dipnoi). Uzouupfctwę (C rosHOpierygil) i promieniopłelwe (Actinopterigii). Ryby dwudysznc(z których dziś żyje 5 gatunków