DSCN6081 (Kopiowanie)

raS^SąSe iSoSto.^S‘Tⁿⁱ" i^a^^C'^{Zpi00ZOny pr}'^e‘‘ drapieżnikami. Roswft)

w płynie zawartym wmunnf ’ ^^b,on Płodowych. Zarodek rozwijał się w środowisku wodnym W DCchewyku żóhwJT,^Qi¥QdlU' ^korzy^stał z substancji odżywczych zmagazynowanych ■    *^ńMtaaaau- «Wychał przez kosmówkę (która otaczała całe jajo) i nrzcz.omocm.ę. pełni,.

. ■“^nkcJ^<' •pągazynu wydalin. Dzięki nicprzcpuszcznniu wody przez kosmówkę. rozwijnjący się embrion chroniony był przed wyschnięciem. Jednocześnie rozwój zapłodnienia wewnętrznego sprawił, że zaistniała możliwość składania mniejszej liczby jaj. lecz za to bogatych w substancje zapasowe. Uzyskanie poważnego przystosowania ewolucyjnego, umożliwiającego opanowanie nowego środowiska, określamy mianem aromorfozy. Aromorfoza - jaką było wytworzenie błon płodowych -była punktem wyjścia dla powstania innych zmian morfologicznych: suchej skóry, wyżej uniesionych i sprawniejszych kończyn, bardziej wydajnych płuc i systemu sprawniejszego zaopatrzenia tkanek w tlen oraz wydalania nierozpuszczalnego w wodzie kwasu moczowego jako produktu metabolizmu białek - co umożliwia maksymalną oszczędność wody. Osiągnięcie wyższego poziomu ewolucyjnego umożliwiło pełną radiacje adaptalywna gadów, to znaczy ich przystosowanie się do wszystkich ówczesnych środowisk. Główny pień tej grupy rozdzielił się na pięć głównych linii rozwojowych:

I. Synapsida - dały początek pelikozaurom i później gadom ssakokształtnym; 2. Diapsida - z których powstała większość gadów kopalnych i współczesnych, a także ptaki; 3. żółwie; 4. ptezjozaury; 5 ichtiozaury (ryc. 2-42). Bogactwo form gadów w erze mczozoicznej („erze gadów”) omówione zostało już poprzednio (rozdz. 22.2.4.).

Ryc. 2-43. Filogeneza kręgowców (.wg Wumtbucha. /nuemonat

Ptaki (Aves) uważa się za progresywną gałąź dinozaurów. która uzyskała zdolność latania, stałocieplność i pobycie ciała piórami. Zachowały jednak szereg cech gadzich: jajorodność, obecność steku, brak gruczołów skórnych, podobieństwo wielu elementów szkieletu. Pochodzą one od drobnych naziemnych i drapieżnych dinozaurów, tzw. celurozaurów (Coelurosaurią), które wyodrębniły się z linii rozwojowej tekodontów. Przykładem zwierzęcia tej grupy może być jurajski gad Campsognatus longipes, o bardzo podobnym planie budowy miednicy do kośćca obecnych ptaków. Z linii rozwojowej znamy skamieniałości prapta-lU (Archaeopteryx) oraz pierwotnych ptaków Ichtyornis i Hesperornis, przedstawione w rozdziale 222.4(ryc. 2-27 i 2-29). Choć powstały w erze me-zozoicznej, największy rozwój osiągnęły Piaki w erze kenozoicznej.

_

Również na erę kenozoiczną przypada radiacia ssaków (Mammalia). ^Iłk pamiętamy, wyłoniły się one ***łów Mukoluztahnych już w triasie <«4y ssakokształtne, jak np. tytonnaihui (ryc. 2-22), miały