DSCN6535 (Kopiowanie)

rogówka

soczewka

mięsień

rzęskowy

twardówka

grzebień

Ryc. 7-168. Przekrój przez oko sowy pójdźki (Athene noctua) (według Buetschlego. JD).

one zasłaniane przez powieką dolną i górną, a na dodatek tzw. trzecia powieka (czyli błona migawkowa), przesuwając się po powierzchni gałki ocznej, umożliwia utrzymanie rogówki w czystości. U ptaków przejawiających największą aktywność w ciągu dnia w siatkówce głównymi fotoreceptorami są czopki (wrażliwe na barwy), zaś u ptaków nocnych przeważają pręciki (odbierające natężenie światła). O ile człowiek ma w każdym oku tylko jedną tzw. plamkę żółtą (to jest miejsce najostrzejszego widzenia), o tyle ptaki mogą ich mieć tizy, na dodatek znacznie sprawniejsze: wzrok myszołowa swą precyzyjnością sześciokrotnie przewyższa sprawność wzroku ludzkiego. Podobnie jak u gadów, nastawianie ostrości obrazu odbywa się poprzez zmiany kształtu soczewki: nacisk mięśnia rzęskowego sprawia, że staje się ona

hardziej kulista przy oglądaniu przedmiotów leżących blisko. Dzięki obecności tzw. grzebienia niektóre ptaki (np. sowy i drapieżne) mogą powiększać fragmenty obrazu, tak jak człowiek to robi używając lornetki. Dlatego np. myszołów widzi mysz poruszającą się w trawie z wysokości kilkuset metrów, a szybujący kondor ponoć dostrzega swego kolegę latającego w odległości kilku kilometrów. Również zmysł słuchu i równowagi są u niektórych gatunków ptaków lepiej rozwinięte niż u człowieka.

Przewód pokarmowy ptaków dzieli się na jamę gębową, przełyk, żołądek, jelito i stek. Ponieważ ptaki nie mają zębów, nie mogą żuć pokarmu, a zatem funkcję jego rozdrabniania przejął żołądek. Jest on dwuczęściowy: część górna (gruczołowa) produkuje soki żołądkowe, część dolna zaś - tzw. żołądek mięśniowy - u ptaków odżywiających się twardym pokarmem umożliwia jego rozgniatanie. Żołądek kury to potężna masa mięśni, zaś błonę śluzową pokrywa od wnętrza twarda masa, działająca jak żarna. Kury dodatkowo połykają ziarnka piasku, wspomagające rozcieranie pokarmu (bez piasku nawet przy nadmiarze paszy zdechłyby z głodu). Taka budowa żołądka uniemożliwia jednak ptzechowywanie większych porcji karmy i dlatego przełyk większości gatunków rozszerza się w wole. w którym pokarm jest zmiękczany; w wolu gołębi jest on dodatkowo przetwarzany i wzbogacany, tak iż powstaje tzw. “mleczko” służące do odżywiania piskląt. Z żołądka papka pokarmowa trafia do jelita, które podzielić możemy na dwunastnicę, jelito cienkie i czcze, jelito biodrowe i końcowe. Po bokach jelita biodrowego występują dwa jelita ślepe, których wielkość uzależniona jest od rodzaju pobieranego pokarmu. Ponieważ w jelicie ślepym bytują mikroorganizmy rozkładające celulozę, więc narząd ten jest szczególnie dobrze rozwinięty u ptaków roślinożernych, np. u kuraków. Krótkie jelito końcowe przechodzi w stek czyli kloakę, będący wspólnym ujściem układu pokarmowego, wydalniczcgo i płciowego. W steku następuje zagęszczanie i odwadnianie kału, a uzyskana w ten sposób woda jest zwrotnie wchłaniana. Narządami wydalniczymi są nerki, a mocz - w którym azotowym produktem wydalania jest kwas moczowy - trafia do steku. Kwas moczowy - jako nierozpuszczalny w wodzie - wykrystalizowuje na cząstkach kału (nadając odchodom ptasim charakterystyczną białą larwę), zaś woda zostaje wchłonięta, dzięki czemu ptaki mogą prowadzić bardzo oszczędną gospodarkę tym płynem. W górnej ścianie steku mieści się też bardzo ważny narząd z punktu widzenia odporności organizmu - tzw. kaletka Fabrycjusza (lac.: bursa Fabridi), w której produkowane są limfocyty B (od słowa bursa), odpowiedzialne za wytwarzanie przeciwciał. Serce jest podzielone na dwa przedsionki i dwie komory, dzięki czemu krew żylna nie miesza się z krwią tętniczą (ryc. 7-179). Spośród dwóch kłów aorty, które istniały u gadów (ryc. 7-162) u ptaków zachował się luk prawy (a u ssaków lew y). Ciśnienie krwi w naczyniach jest nieco wyższe niż u człowieka, zaś tętno waha się w zależności od rozmiarów ciała od 50 uderzeń na minutę (orzeł) do 460 (wróbel), a nawet powyżej tysiąca (kolibry). Oddzielenie krwi tętniczej od żylnej w sercu, zapobieganie utracie ciepła oraz wysoki poziom rtietabolizmu to główne warunki stałocicplności. Aby utrzymać wysoki poziom przemian ^anabolicznych, ptaki muszą dużo jeść, zwłaszcza jeśli są małe. Ptak wielkości sikory musi zjeść iuamt tyle, ile sam waży, a w czasie chłodów nawet dwukrotnie więcej. Jerzyk w okresie karmienia Kpi łowi 20 tysięcy owadów dziennie (jesi to więcej niż zawiera niejeden zbiór muzealny). Prócz

_