DSCN7872

■■KTO*.

Fot. 14. Odłów bobrów w pułapki samozatrzaskujące się typu Hencock. Fot. A. Czech.

Fot. 15. Rura przelewowa z PCV założona na tamie, stabilizująca poziom wody. Fol A. Czech.

_Rozprzestrzenianie się i przyrost populacji

Wziąwszy jeszcze pod uwagę średnią liczebność rodziny i wielkość strat można obliczyć średni przyrost nowych stanowisk. I tak w 1986 roku przyrost populacji Suwalskiej wynosił 11% (Żurowski i Kasperczyk, 1986). Reintrodukowane populacje bobra europejskiego rosną w tempie 20-30% rocznie, ale w przypadku silnej presji człowieka lub ciężkich warunków terenowych (np. rcintrodukcje w górach) przyrost bywa o wiele mniejszy, lub wręcz liczebność populacji może maleć. Po wypuszczeniu często obserwuje się wstrzymywanie się bobrów od rozrodu przez kilka lat.

Młode bobry w poszukiwaniu nowych terytoriów mogą wędrować na duże odległości, czasem nawet kilkaset kilometrów. Zazwyczaj nie przekraczają one 20 km w linii prostej. Rzadko zdarza się, że duże odcinki mogą pokonać lądem i przejść do zlewni innego cieku. W Polsce najdalsze wędrówki obserwowane były po wypuszczeniach bobrów w górach (Beskid Niski) oraz dużych rzekach, zdarzają się również migracje po powodziach

Barierą dla kolonizacji nowych terenów jest najczęściej ukształtowanie terenu. Zbyt strome zbocza i rzadka sieć cieków uniemożliwiają zajmowanie nowych terytoriów. Intensywna zabudowa hydrotechniczna cieków (betonowe lamy, kanały, opaski) oraz brak żeru na brzegach cieku i zbiorników również są przeszkodą w przemieszczaniu się bobrów.

6.4. Regulacja liczebności populacji

W przypadku bobra, jak i innych zwierząt, najważniejszym czynnikiem regulującym populacji jest ilość pokarmu. Według Eberhardta (1977) czynnikami zmniejszającymi liczebność zwierząt są:

1)    zmniejszona przeżywalność młodych,

2)    opóźnienie dojrzałości płciowej,

3)    zmniejszony rozród,

4)    zwiększona śmiertelność dorosłych,

W populacjach bobrów właściwie wszystkie te czynniki występują razem z czynnikami socjalnymi, już wspomnianymi we wcześniejszych rozdziałach publikacji. Bobry wykształciły szereg mechanizmów samoregulacji liczebności:

1.    Silny terytorializm powoduje, Ze liczba potencjalnych miejsc do kolonizacji jest ściśle określona. Po osiągnięciu stanu "wysycenia" liczebność populacji nie wzrasta.

2.    W populacjach zagęszczonych, w sytuacji braku nowych terytoriów do kolonizacji, znacznie zmniejsza się liczba urodzin, zaś młode, dojrzałe do rozrodu bobry mogą pozostawać z rodzicami i młodszym rodzeństwem przez następne lata. Dowodzi tego zwiększona liczebność stanowisk.

3.    W przypadku braku wolnych miejsc w okolicy zdarza się również włączanie niespokrewnionych bobrów w poczet rodziny.

4.    W razie sporej liczby wolnych miejsc, już dwuletnie bobry mogą opuszczać gniazdo i przystępować do rozrodu.

5.    Skład i liczebność rodziny zależy również od jakości środowiska. Obserwuje się np. zmniejszenie liczby młodych lub całkowite powstrzymywanie się od rozrodu w przypadku słabego zaopatrzenia w pożywienie lub w warunkach silnego stresu.

6.    W populacjach zagęszczonych obserwuje się większy odsetek zwierząt noszących ślady pogryzień. Może być to czynnikiem zwiększającym śmiertelność