DSC60

90

Rekonstrukcja Europy

między nimi przebiegała w sposób pokojowy. To, co w nowej sytuacji zdawało się skazane na zagładę - ożyło. Zdecydowało o tym kilka przesłanek. Po pierwsze, w okresie przyspieszonych przemian potrzebne było jakieś forum dialogu i porozumiewania się wszystkich państw europejskich, a także USA oraz Związku Sowieckiego (a później jego sukcesora - Rosji). Było ono bardziej potrzebne państwom postkomunistycznym, zwłaszcza postsowieckim, które po rozwiązaniu instytucji komunistycznych utraciły dostęp do wielostronnych instrumentów konsultacji; poczucie przynależności jest ważną potrzebą państw. Po drugie, potrzebne były instytucje międzynarodowe stabilizujące sytuację w rejonach, w których dochodziło do dezintegracji większych struktur (ZSRR, Jugosławia) i związanych z tym napięć. Po trzecie, instytucje zachodnie nie były jeszcze gotowe ani do rozszerzenia się na Wschód, ani do aktywnego angażowania się w rozwiązywanie problemów poza obszarem państw członkowskich. Dlatego również krajom zachodnim wygodnie było posłużyć się istniejącą instytucją, obejmującą cały obszar na wschód od niegdysiejszej żelaznej kurtyny, i w tym celu nawet ją przejściowo wzmocnić. Dlatego KBWE dość nieoczekiwanie stała się na początku lat 90. głównym ośrodkiem życia dyplomatycznego w Europie, a nawet poza jej granicami - w strefie, jak wtedy mówiono, od Vancouver do Władywostoku.

Na kilka lat KBWE stała się paneuropejską Ligą Narodów.

Wschodnioeuropejska Wiosna Ludów rozpoczęła się zaledwie kilka miesięcy po zakończeniu w styczniu 1989 roku wiedeńskiej konferencji przeglądowej KBWE. Rewolucje demokratyczne w tej części Europy zmieniły sytuację geopo-litycznąna kontynencie i stały się impulsem do szybkiego wznowienia prac Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy. Ta faza przemian w Europie zaowocowała starannie przygotowanymi ustaleniami pierwszego od 1975 roku spotkania na szczycie państw członkowskich KBWE, które odbyło się w Paryżu, 19-21 listopad* r. Przyjęto wówczas Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie, CFE (o czym będzie mowa niżej) oraz świetny dokument odzwierciedlający nowy klimat życia międzynarodowego w Europie - Paryską kartę nowej Europy. Zebrani w Paryżu przywódcy państw europejskich oraz ZSRR, USA

i Kanady ogłosili kres „ery konfrontacji i podziału Europy”. Intencją sygnatariu-    \

szy Karty było otwarcie - zgodnie z tytułem pierwszej części dokumentu - „Nowej Ery Demokracji, Pokoju i Jedności”. Jak zwracają uwagę znawcy tematu,    2

filozofia polityczna Karty odzwierciedlała liberalną koncepcję stosunków mię-    n

dzynarodowych, a zwłaszcza bezpieczeństwa i pokoju, zgodnie z którą pokojo-    A

wy kształt życia międzynarodowego bardziej niż od państw zależy od ich ustro-    o

jów wewnętrznych, bardziej od przestrzegania prawa i rozwoju handlu niż od ich    c\

potencjału zbrojnego. Pokój i przyjazne stosunki między narodami w Europie    h

po zakończeniu zimnej wojny miały opierać się na demokracji stron; KBWE zaś miała czuwać nad jakością i stabilnością procesów demokratycznych na konty-    r.

nencie, zwłaszcza na obszarze postkomunistycznym. Fundamentem demokracji, pokoju i jedności miało być przestrzeganie na obszarze KBWE następujących za-