DSC64

94 Rekonstrukcja Europy

wolały korzystać z politycznych sposobów rozstrzygania sporów i problemów-do Komisji i Trybunału nie kierowano żadnych spraw.

Zdaniem Adama Daniela Rotfelda podjęte w 1992 roku decyzje - zmierzają, ce do utworzenia systemu wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom oraz opanowywania kryzysów - były nowym jakościowo etapem w procesie przekształcania KBWE w paneuropejską organizację bezpieczeństwa. Oznaczały one wyjście daleko poza kwestie militarne (kontroli zbrojeń) w podejściu do zapewniania stabilności i bezpieczeństwa w Europie¹. KBWE stawała się całościowym systemem bezpieczeństwa zbiorowego. Ustanawiała zasady stosunków międzynarodowych oraz standardy odnoszące się do ustroju wewnętrznego służące pokojowi, współpracy i przyjaznym stosunkom między państwami. Oferowała instrumenty pokojowego rozwiązywania sporów oraz organy i procedury reagowania w sytuacjach kryzysowych. Ustanowiony został zarazem system daleko idącej redukcji zbrojeń, ich kontroli i środków budowy zaufania (poniżej). KBWE nie została wyposażona jedynie we własne instrumenty militarne, choć sporo w tamtym czasie mówiono o potrzebie „uzbrojenia KBWE po zęby”. Taki był zresztą cel polskiej propozycji złożonej na forum KBWE w październiku 1991 roku - utworzenia stałych sił pokojowych KBWE. Od końca 1992 roku można więc było mówić o KBWE jako o organizacji bezpieczeństwa zbiorowego, nawet jeśli formalnie nie używano takiego określenia. W ciągu następnych dwóch lat doszło jednak zarówno do zmiany nazwy z Konferencji na Organizację (OBWE), jak i jej samookreślenia się jako „organizacji regionalnej” w sensie rozdziału VIII Karty Narodów Zjednoczonych. KBWE otworzyła się także na współpracę z innymi organizacjami międzynarodowymi: Radą Europy, ONZ, OECD czy NACC. O randze KBWE w ówczesnej polityce bezpieczeństwa niektórych państw, na przykład Polski, może świadczyć to, że sytuowały ją one w centrum swych koncepcji bezpieczeństwa kooperatywnego.

Już jednak w 1992 roku pojawiły się - nie mogło być inaczej - oznaki rywalizacji pomiędzy instytucjami międzynarodowymi działającymi na obszarze Europy. Wyrażało się to m.in. w szybkim rozszerzaniu rzeczowego zakresu ich działania (każdy chciał się zajmować wszystkim), co prowadziło niekiedy do powielania programów, niechęci do prawdziwej współpracy i koordynacji działania. Na polu praw człowieka i demokracji było to szczególnie widoczne w relacji KBWE-Rada Europy. Ta druga, która do końca zimnej wojny ograniczała się do państw Europy Zachodniej, od 1989 roku zaczęła się szybko otwierać na byłe kraje komunistyczne. Rada Europy stworzyła wiele wartościowych programów i form współpracy, które w istotnym stopniu umożliwiły demokratyczną transformację w byłych krajach komunistycznych. Formalnym członkiem Rady Europy zostać było jednak trudno, przede wszystkim za względu na konieczność przyjęcia od pierwszego dnia członkostwa rygorystycznej konwencji praw człowieka i podstawowych wolności

1

A.D. Rotfeld, ibidem, s. 179,186-188.