DSC62

92 Rekonstrukcja Europy

wodnictwo. W1991 roku utworzono także Zgromadzenie Parlamentarne KBWE. Pierwszym wielkim wyzwaniem dla nowej KBWE stał się konflikt w Jugosławii. Liczne spotkania konsultacyjne nie były w stanie zapobiec dramatowi narodów Jugosławii, choć zdecydowano się nawet odstąpić od podejmowania decyzji na zasadzie konsensusu, która była wcześniej przyjęta¹. O niemocy KBWE w obliczu tej wojny zdecydowały jednak nie tylko słabości samej organizacji, w tym m.in. brak środków przymusu (np. sił zbrojnych), lecz również rozbieżne opinie na temat konfliktu w Jugosławii. Zarówno wojna na Bałkanach, jak i inne problemy - sytuacja na obszarze postsowieckim, kwestie bezpieczeństwa i kontroli zbrojeń - dynamizowały w tym czasie działalność KBWE oraz jej dalszą konsolidację instytucjonalną.

Zwieńczeniem tej fazy rozwoju KBWE stało się spotkanie na szczyciewjip^ ,cu 1992 roku, w Helsinkach, a zwłaszcza proces przygotowań do-Tegoszczy-tu. Od marca do lipcą_1992 roku Helsinki stały się europejską kuchnią dyplomatyczną. Spotkali się tam ministrowie^spraw zagranicznych, odbyło się ostatnie z tradycyjnych spotkań przeglądowych (follow upj, ustanowionych jeszcze na mocy Aktu końcowego z 1975 r., wreszcie, po solidnych przygotowaniach dyplomatycznych, spotkanie na szczycie 9-10 lipca. Był to okres tym ciekawszy, że w owym czasie przyjmowano do KBWE państwa postsowieckie. Nie robiono tego jednak automatycznie: wahano się, czy na przykład przyjmować kraje Azji Środkowej, byłe republiki ZSRR, dość przecież odległe od standardów KBWE, różniące się znacznie kulturą polityczną od państw Europy i Ameryki Północnej. Uznano jednak, że lepiej włączyć je w system KBWE, ich sytuację wewnętrzną poddawać monitoringowi (do każdego z nowych państw z byłego ZSRR wysłano specjalną misję „analityczną”) i pomagać im w dostosowywaniu się do norm KBWE, niż pozostawiać je samym sobie. W tym czasie przewodniczący KBWE, szef czeskiej dyplomacji Jiri Dienstbier, został zaangażowany w gaszenie konfliktów na Kaukazie - armeńsko-azerskiego o Górski Karabach i w Gruzji, w związku z odmową dwóch prowincji (Południowej Osetii oraz Abchazji) podporządkowania się władzy centralnej. KBWE była też obecna od samego początku przy konflikcie wokół Transdniestrza, głównie rosyjskojęzycznej zbuntowanej prowincji Mołdowy, w której władzę przejęli rosyjscy generałowie.

Podczas spotkania na szczycie Helsinki II, jak je szybko nazwano, przyjęto cały szereg decyzji ważnych dla sprawności działania i formatu KBWE oraz jej miejsca w europejskiej architekturze bezpieczeństwa. Doszło przede wszystkim do lepszego polityczno-proceduralnego powiązania organów utworzonych wcześniej. Centralną rolę wyznaczono Radzie, zwiększono także znaczenie Komitetu Wysokich Przedstawicieli (stałych ambasadorów), który miał mieć w czasie pomiędzy posiedzeniami Rady te same co ona kompetencje. Przewodniczący miał być odpowiedzialny w imieniu Rady i Komitetu za koordynację pracy

1

Na rzecz zasady konsensus minus jeden, to znaczy bez głosu kraju, którego dyskutowana sprawa dotyczy.