DSC61

KBWE - niespełniona obietnica systemu paneuropejskiego 91

sad: praw człowieka i podstawowych wolności, praworządności, wolnych i demokratycznych wyborów, pluralizmu politycznego oraz niezawisłego sądownictwa. Przełomowy charakter miało niewyrażone wprost założenie, że to od spraw wewnętrznych zależy stan stosunków międzynarodowych i to właśnie te sprawy powinny być przedmiotem dialogu i współpracy międzynarodowej¹. W części drugiej Karty znalazły się zobowiązania państw do współpracy na rzecz przestrzegania i umacniania tych zasad (w tym również na rzecz ochrony mniejszości narodowych) oraz tworzenia mechanizmów zapewniających ich respektowanie. Państwa zobowiązały się także do współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa (rozbrojenia i budowy środków zaufania), rozwoju handlu, ochrony środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturowego. W dokumencie zawarto ważny zapis dotyczący swobody wyboru przez państwa członkowskie ich polityki w zakresie bezpieczeństwa, co otwierało drogę, przynajmniej formalnie, do tworzenia nowych organizacji bezpieczeństwa lub do przyłączania się do już istniejących.

Państwa KBWE zdecydowały się także na powołanie pierwszych stałych organów koordynujących ich współpracę. Głównym z nich, zbierającym się przynajmniej raz do roku, miała być Rada złożona z ministrów spraw zagranicznych. Komitet Wysokich Przedstawicieli miał zapewniać ciągłość pracy KBWE, w tym realizację postanowień Rady. W praktyce Wysokimi Przedstawicielami stali się po pewnym czasie ambasadorzy permanentni państw członkowskich, akredytowani przy siedzibie KBWE w Wiedniu. Sekretariat KBWE (początkowo ulokowany w Pradze, a następnie przeniesiony do Wiednia) miał zapewniać obsługę administracyjną organów politycznych. Na czele sekretariatu stanął z czasem sekretarz generalny KBWE. Centrum Zapobiegania Konfliktom (z siedzibą w Wiedniu) miało być organem wczesnego ostrzegania i szybkiego reagowania w razie kryzysów o charakterze wojskowym. Przejawem przywiązania do stabilnej demokracji w nowej Europie było ustanowienie Biura Wolnych Wyborów z siedzibą w Warszawie (dla symbolicznego upamiętnienia przełomowych polskich wyborów 4 czerwca 1989 r., będących efektem obrad Okrągłego Stołu). Postanowiono nadal dokonywać okresowego przeglądu wykonywania przez państwa KBWE przejętych zobowiązań w sferze praw człowieka (spotkania implementacyjne) oraz zapowiedziano częste organizowanie spotkań na szczycie.

Konferencja paryska tchnęła nowego ducha w proces, który - jak mogło się zdawać - był skazany na zanik. KBWE stała się de facto organizacją międzynarodową o niemałym zakresie kompetencji w stosunku do rozległego obszaru Ameryki Północnej i Eurazji. Powołane w Paryżu organy KBWE rozpoczęły ożywioną działalność. Już na pierwszym posiedzeniu Rady w Berlinie, w czerwcu 1991 roku, ustanowiono funkcję rotacyjnego przewodniczącego KBWE, czyli ministra spraw zagranicznych kraju, który miał przez rok sprawować prze-

1

Zob. A.D. Rotfeld, „The CSCE: Towards a security organization”, SIPRI Yearbook 1993, s. 172; R. Zięba, „KBWE/OBWE w polskiej polityce bezpieczeństwa”, w: Polska polityka bezpieczeństwa