DSC63

93

KBWE - niespełniona obietnica systemu paneuropejskiego

KBWE; jego pozycja wzmocniona formułą „trojki”. Spotkania na szczycie miały się odbywać zasadniczo co dwa lata. Biuro Wolnych Wyborów otrzymało znacznie szerszy mandat, zgodny z nową nazwą - Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka. Jego zadaniem miało być koordynowanie i programowanie całości działalności KBWE w jej ludzkim wymiarze. Ponadto powołano całkowicie nowy Urząd Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych, którego zadaniem było szybkie reagowanie na napięcia i kryzysogenne sytuacje na tle praw lub aspiracji mniejszości narodowych w Europie. Wysoki Komisarz miał być mediatorem, koncyliatorem, doradcą, a w razie potrzeby tym, który wszczyna alarm, gdy sytuacja mniejszości narodowej lub etnicznej grozi wywołaniem konfliktu wewnętrznego lub międzynarodowego. Zważywszy na kilka takich zapalnych miejsc w Europie Środkowo-Wschodniej (mniejszość węgierska w Rumunii i na Słowacji, mniejszość rosyjska w krajach bałtyckich, Kaukaz i in.), była to bardzo dobra decyzja. Jej trafność została potwierdzona działalnością pierwszego Komisarza, b. holenderskiego ministra spraw zagranicznych van der Stoela.

We wrześniu 1992 roku powołano w ramach KBWE Forum Współpracy w dziedzinie Bezpieczeństwa, które miało stanowić dostępne dla wszystkich państw członkowskich miejsce dyskusji i negocjacji w zakresie rozbrojenia, kontroli zbrojeń oraz środków budowy zaufania. Do tej pory rozmowy w tym zakresie były prowadzone wprawdzie pod ogólnym szyldem KBWE, ale z udziałem państw, których dotyczyły, to znaczy na przykład w układzie NATO—UW (CFE). W nowej sytuacji geostrategicznej było to nieuzasadnione. Celem Forum Bezpieczeństwa było umacnianie stabilności i bezpieczeństwa w Europie poprzez ograniczanie poziomu zbrojeń stosownie do uzasadnionych potrzeb bezpieczeństwa państw członkowskich, wyrównywanie standardów i zobowiązań w sferze bezpieczeństwa w kontekście zróżnicowania będącego pozostałością zimnej wojny, poszukiwanie nowych środków zaufania w odniesieniu do aktywności wojskowej państw KBWE, aby uczynić ją bardziej przejrzystą, a sytuację w Europie - bardziej stabilną. W ramach Forum kontynuowano rozpoczęte wcześniej negocjacje rozbrojeniowe, dokonywano rewizji wcześniejszych postanowień, dyskutowano i przyjmowano nowe standardy w tej dziedzinie. Ostatnim znaczącym -przynajmniej tak się początkowo zdawało - porozumieniem przyjętym w tym krótkim okresie nadzwyczajnej aktywności KBWE była Konwencja ws. koncy-liacji i arbitrażu, owoc specjalnych konferencji KBWE w La Valetta i w Genewie, poświęconych pokojowemu rozwiązywaniu sporów. Tekst konwencji został ostatecznie zaakceptowany na posiedzeniu Rady w Sztokholmie, w grudniu 1992 r. Na jej mocy miały powstać Komisja ds. Koncyliacji i Trybunał Arbitrażowy. Państwa strony konwencji mogły od tej pory kierować spory pomiędzy nimi do któregoś z tych organów. Jak sama nazwa wskazuje, instrument ten był dostępny jedynie dla tych krajów KBWE, które ratyfikowały konwencję. Już po kilku latach miało się jednak okazać, że mimo wejścia konwencji w życie, państwa