DSC
71 (14)

Kwas szikimowy tworzy się w wyniku kondensacji fosfoenolopirogronianu z czterowęgiowym cukrem, tj. erytrozo-4-fosforanem. Produkt tej kondensacji po odszczepieniu reszty fosforanowej, czyli po defosforylacji, ulega cyklizacji efektem czego jest kwas 5-dehydrochinowy. Ten ostatni po dehydratacjj przekształca się w kwas 5-dehydroszikimowy, a ten ulegając hydrogcnacjj tworzy kwas szikimowy. Schemat tych przemian ilustruje rysunek 3.4.

Niezbędny do wytworzenia cząsteczki tokoferolu fitol powstaje z pirofos-foranu geranylogeranylu, biosyntezę którego omówiono w rozdziale poświęconym witaminie A i karotenom. Przekształcenie pirofosforanu geranylogeranylu w pirofosforan fitylu polega na uwodornieniu trzech spośród czterech wiązań podwójnych, co ilustruje schemat przedstawiony na rysunku 3.5.

I^3H*

3.5. Metody otrzymywania

TokoferoJe mogą być otrzymywane bądź to przez wyodrębnianie ich w postaci koncentratów z naturalnych źródeł, bądź to metodą syntezy chemicznej.

3.5.1. Otrzymywanie koncentratów olejowych

Bogate w tokoferole oleje roślinne, a zwłaszcza olej z zarodków pszenicy mogą być poddane destylacji molekularnej w temperaturze poniżej 240°C przy ciśnieniu ok. 0,5 Pa (4 x 10”³ mm słupka Hg), przy czym frakcja zbierana

tych warunkach stanowi koncentrat tokoferoli. Inny, klasyczny już dziś, sposób pozyskiwania koncentratów witaminy E z olejów roślinnych ilustruje _hcinat przytoczony na rysunku 3.6.

rozdrobnione zarodki pszenicy

ekstrakcja wrzącym etanolem w specjalnym aparacie ekstrakcyjnym

ekstrakt etanolowy

odparowanie etanolu

pod zmniejszonym ciśnieniem

wstępny koncentrat olejowy witaminy E

hydroliza tłuszczów

alkoholowym roztworem NaOH lub KOH

zmydlona masa

sedymentacja mydeł oddzielanie osadu mydeł

oczyszczony koncentrat olejowy witaminy E

suszenie pod obniżonym ciśnieniem filtracja

właściwy koncentrat olejowy witaminy E (produkt Analny zawierający w 100 g - 2S0 mg tokoferoli)

Rys. 3.6. Schemat otrzymywania koncentratów witaminy E z olejów roślinnych 3.5.2. Synteza tokoferoli

Ze względu na to, że spośród kilku znanych tokoferoli a-tokoferol wykazuje największą aktywność biologiczną, synteza tego właśnie związku budzi najszersze zainteresowanie, a jego chemiczna struktura uwarunkowała wybór odpowiednich substratów, a mianowicie trimetylohydrochinonu i fitolu lub jego pochodnych. W końcu lat trzydziestych XX w. w kilku ośrodkach przeprowadzono syntezę a-tokoferolu, wykorzystując do kondensacji z trimetylohyd-rochinonem iitol, bromek fitylu lub fitadien.

W świetle tych faktów metody otrzymywania syntetycznego a-tokoferolu sprowadzają się do syntezy trimetylohydrochinonu i fitolu oraz kondensacji tych dwóch związków, a w końcu do uzyskania czystych preparatów finalnego produktu.